Ish-presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës Jimmy Carter vdiq në moshën 100-vjeçare.
Carter ishte president i SHBA nga viti 1977 deri në 1981 si demokrat.
Ai ishte gjithashtu një fitues i çmimit Nobel për Paqen.
Ai vdiq të dielën në shtëpinë e tij në Plains, në shtetin amerikan të Xhorxhias, konfirmoi djali i tij James E. Carter III, raportoi Washington Post.
Jimmy Carter mbushi 100 vjeç në tetor dhe ishte presidenti më i vjetër i SHBA-së i të gjitha kohërave.
Jeta e Jimmy Carter
Jimmy Carter, një fermer kikiriku nga Xhorxhia, u zgjodh presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara, duke mundur kandidatin republikan Gerald Ford në zgjedhjet e vitit 1976. Por ai qëndroi në presidencë vetëm për një mandat (1977-81) pasi pësoi një humbje të rëndë në zgjedhjet pasuese ndaj ish-aktorit dhe guvernatorit republikan të Kalifornisë, Ronald Reagan.
Pika kryesore e mandatit të tij të vetëm ishte nënshkrimi, në 1978, i marrëveshjeve të paqes midis Izraelit dhe Egjiptit, të cilat sollën njëfarë stabiliteti në Lindjen e Mesme. Por në të njëjtën kohë ai u shënua nga recesioni i ekonomisë, popullariteti i tij i ulët dhe kriza e pengjeve që zgjati 444 ditët e tij të fundit në Shtëpinë e Bardhë.
Jimmy Carter, the 39th president of the United States, has died at the age of 100. @NorahODonnell looks back at the life and times of the former president from Plains, Georgia. https://t.co/KgIBNVbWoE pic.twitter.com/VvxzvbUuAs
— CBS News (@CBSNews) December 29, 2024
James Earl Carter Jr. lindi më 1 tetor 1924 në Plains, Xhorxhia. Ai u diplomua në Akademinë Detare në 1946, shërbeu në programin e nëndetëseve bërthamore dhe la ushtrinë për të menaxhuar fermën familjare të kikirikut. Në vitin 1946 ai u martua me gruan e tij, Rosalyn, me të cilën pati tre djem dhe një vajzë. Ai e quajti martesën e tyre “gjëja më e rëndësishme në jetën e tij”.
Carter u bë milioner, u zgjodh në Dhomën e Shtetit të Xhorxhias dhe më pas u zgjodh guvernator i shtetit, midis viteve 1971-75. Ai shkroi më shumë se 24 libra, nga kujtimet e tij si president deri te tregimet dhe poezitë për fëmijë, si dhe vepra mbi diplomacinë dhe besimin e tij fetar.
Carter jetoi më gjatë se çdo president tjetër pas përfundimit të mandatit të tij. Në dekadat që pasuan, ai zhvilloi një reputacion si një ish-president më i mirë se sa ishte si president – diçka që ai vetë e pranoi.
Kur Carter u largua nga Shtëpia e Bardhë, ai ishte shumë i papëlqyer nga amerikanët, megjithatë ai punoi fuqishëm për dekada për kauza humanitare. Në vitin 2002, atij iu dha Çmimi Nobel për Paqe për “përpjekjet e tij të palodhura për të gjetur zgjidhje paqësore për konfliktet ndërkombëtare, për të promovuar demokracinë dhe të drejtat e njeriut dhe për të nxitur zhvillimin ekonomik dhe social”.
Carter, duke qenë guvernatori i Xhorxhias, ishte i dobët kur kandidoi për presidencën, në një kohë kur Amerika ishte ende e tronditur nga skandali Ëatergate dhe dorëheqja e presidentit republikan Richard Nixon. “Unë jam Jimmy Carter dhe po kandidoj për president. Nuk do t’ju zhgënjej kurrë”, u premtoi ai votuesve me një buzëqeshje të madhe. Kur u pyet për të vlerësuar presidencën e tij në një dokumentar të vitit 1991, ai tha: “Dështimi më i madh që patëm ishte politika. Unë kurrë nuk kam qenë në gjendje të bind popullin amerikan se kam qenë një udhëheqës i fortë”.
Peanut farmer turned president, Jimmy Carter passed more legislation in one term than most presidents do in two. Lesley Stahl said he was most proud that "there was peace for the four years that he was president." He died today at the age of 100. pic.twitter.com/PUarLyGyUs
— 60 Minutes (@60Minutes) December 29, 2024
Ngjarjet dhe krizat që shënuan mandatin e tij
Lindja e Mesme ishte në qendër të politikës së tij të jashtme. Marrëveshja e paqes e vitit 1979, e bazuar në Marrëveshjet e Camp David, i dha fund gjendjes së luftës midis Egjiptit dhe Izraelit. Carter solli presidentin e atëhershëm egjiptian Anwar Sadat dhe kryeministrin izraelit Menachem Begin në Camp David, rezidenca verore presidenciale, për bisedime. Më vonë, kur filloi të dukej se marrëveshjet po prisheshin, ai i shpëtoi duke shkuar vetë në Kajro dhe Jerusalem.
Me marrëveshjen, Izraeli u tërhoq nga Gadishulli i Sinait dhe të dy vendet vendosën marrëdhënie diplomatike. Dy udhëheqësit e tyre u nderuan me Çmimin Nobel për Paqen në 1978.
Megjithatë, deri në vitin 1980, çështjet dominuese ishin ekonomike: inflacioni dyshifror, normat e interesit mbi 20%, çmimi gjithnjë në rritje i gazit. Në të njëjtën kohë, kriza e pengjeve në Iran ishte e turpshme për Amerikën. Këto probleme dëmtuan presidencën e Carter dhe minuan shanset e tij për një mandat të dytë. /tesheshi.com/
