Mulliri i Bërdynajve mban histori më shumë se drithi që ka bluar, njerëzit që e kanë frekuentuar, e rrotullimet që ka bërë.
Mban histori të tre shekujve, ku hynë e dolën nevojtarë të drithit e të pushkës. Në mes të bjeshkëve të Radavcit të Pejës, uji është i bollshëm dhe ujëvarat e rrjedhshme dhe të fuqishme ishin krejt çfarë duhej për të mirëmbajtur këtë mulli dhe kullë.
I ndërtuar me material guri e rindërtuar nga brezat e mëpasshëm të familjes, ishte Tahir Bërdynaj ai që nuk i lejonte djemtë e familjes që të bluanin drithin.
E gjithë kjo pasi frikësohej se mos po ndalnin diçka për vetëm, dhe kështu hyn në shtëpi “harami” dhe zvogëlohet bereqeti.
E veçantë e këtij mulliri është se në të janë furnizuar njerëz nga katër shtete: Kosova, Mali i Zi, Bosnja dhe Serbia.
Aty qëndronin karvanët derisa bluhej drithi, duke qëndruar në bujtinë dhe duke u ofruar bukë e mikpritje. Ndonjëherë, oda nuk i zinte të gjithë ata që prisnin.
Në raste krizash kur verat ishin të thata dhe mullinjtë nuk punon për mungesë të ujit, Mulliri i Bërdynajve nuk ndalej. Është uji i Radavcit që nuk shteron tash e sa kohë.
Mulliri ishte dikur pronë e familjes Zeka, e cila u detyra ta shiste si pasojë e reformave agrare, një mjet ky famëkeq i miratuar në Versajë, që kishte synim të shkatërronte ekonomikisht dhe jo vetëm popullatën shqiptare në tokat që po i jepeshin Jugosllavisë.
Atëherë, familja Zeka shet mullirin dhe emigron në Turqi. Pasardhësi i Zekajve Xhemë Zekaj kthehet për të parë gjurmët e familjes së tij, e kujton edhe çmimin me të cilin prona tashmë shtetërore iu shit një privati.
Duhet të kenë qenë rreth 1000 qese të asaj kohe”, thotë ai. Trysnia për emigrim ishte e qartë. Kështu, Tahir Byrdinaj bër qtë që duhej: i tregoi pushtetit se nuk e kishte plan të shpërngulej dhe t’i linte njerëzit të vdisnin urie.
PËr të kaluar deri te mulliri, kuajve ua mbyllnin sytë që të kalonin nëpër traun mbi lum i cili shërbente si urë.
Nga kjo familje ka dalë edhe mulla Zekë Bërdynaj, një figurë që nderohet nga historia në saje të rezistencës që ka bërë për mos shpërngulje dhe ruajtje të shtëpive autoktone.
Ndonëse Hoxhë, ai ishte komandant i çetave vullnetare kombëtare që luftonin kundër çetnikëve. Ai gjendej mes Rozhajës dhe Novi Pazarit, ku u burgos për shumë vite nën akuzat për “mbështetje për Stalinizmin”, një akuzë kjo mjaft absurde që i bëj një hoxhe që punonte kundër ideve anti-fetare të Stalinit.
Mulliri që ka ushqyer gjeneratat e asaj kohe edhe sot qëndron në këmbë në saje të vazhdimësisë së kujdesit që ka familja Bërdynaj për të dëshmuar historinë.
Kjo e fundit, mori një kthesë të madhe para 20 vitesh, dhe mulliri ishte aty për të dëshmuar.
Mulliri shërbeu si burim ushqimi për luftën e fundit. Aty gjetën misrin që u duhej ushtarët e zonës së Dukagjinit, dhe nisën të bluanin misrin, me njohuritë që i kishin nga tradita.
Sot e kësaj dite, të gjithë që kalojnë andej mbesin gojëhapur nga mrekullia e Zotit mbi ujëvarat, dhe mrekullia e robit mbi gurin që bluan. /tesheshi.com/
