Nga Eva Gjura
Konstitucionalisti i njohur Njazi Jaho, njohës i mirë i legjislacionit zgjedhor dhe i praktikës së proceseve zgjedhore në Shqipëri, autor i dy librave për çështjet zgjedhore, gjatë një interviste për ‘tesheshi.com’ tregon procedurat ligjore që duhet të ndiqen për të pasur një proces zgjedhor sa më të saktë dhe pa probleme juridike. Konstitucionalisti Jaho kujton se, nëse në këto zgjedhje partitë politike bëjnë pjesë të garës kandidat të cilët kanë probleme me drejtësinë, ky do të ishte risku i tyre, pasi zgjedhësit vullnetin tyre e shprehin me votë. Sipas konstitucionalistit të njohur, në nenin 72 të kodit zgjedhor ku flitet për dokumentet e kandidatëve nuk parashtrohet si kusht paraqitja e ndonjë dokumenti apo certifikate gjyqësore, nga ku të dalë se ai është i padënuar. Ai thekson faktin se, Kodi Zgjedhor është miratuar në vitin 2000 dhe është ndryshuar disa herë. Ndryshimi i fundit u bë me ligjin 31/2015 dhe kjo çështje mbetet e pandryshuar. Edhe ne Kodin Zgjedhor të vitit 2000 ne kërkesat për vlefshmërinë e dokumenteve të kandidimit nuk është paraqitur si kusht vërtetimi apo dokumenti zyrtar se ai është i padënuar.
Si mund të veprohet nëse subjektet zgjedhore kanë paraqitur kandidatë për kryetar bashkie ose anëtarë të Këshillit Bashkiak persona të dënuar?
Nëse do të ndodhte kjo do të ishte risku i vetë subjekteve zgjedhore përkatëse, ndërsa zgjedhësit vullnetin e tyre do ta shprehin me votën e tyre të lirë.
KZAZ-të a duhet tu kërkojnë kandidatëve të propozuar dokumentacion që janë të padënuar?
Në nenin 72 të kodit zgjedhor ku flitet për dokumentet e kandidatëve nuk parashtrohet si kusht paraqitja e ndonjë dokumenti apo certifikate gjyqësore, nga ku të dalë se ai është i padënuar. Prandaj KZAZ do të verifikojnë vetëm dokumentet që parashikon neni 72. Kështu thuhet në nenin 73 të Kodit Zgjedhor. Kodi Zgjedhor është miratuar në vitin 2000 dhe është ndryshuar disa herë. Ndryshimi i fundit u bë me ligjin 31/2015 dhe kjo çështje mbetet e pandryshuar. Edhe ne Kodin Zgjedhor të vitit 2000 ne kërkesat për vlefshmërinë e dokumenteve të kandidimit nuk është paraqitur si kusht vërtetimi apo dokumenti zyrtar se ai është i padënuar.
Për dekriminalizimin janë paraqitur në Kuvend dy projekte një nga PD dhe një nga PS, Ç’mendoni për këtë?
Me asnjë nga këto projekte nuk jam njohur dhe si rrjedhim nuk mund të shprehem. Kam mendimin se nuk mund të jetë kandidat për deputet dhe as kandidat për Kryetar Bashkie, apo kandidat për anëtar të Këshillit Bashkiak personi që është dënuar për krim me vendim të formës së prerë të gjykatës. Ky kusht ose kjo kërkesë mendoj se duhet të sanksionohet shprehimisht me ligj.
Lista zgjedhore ende nuk është publikuar. Cili është mendimi juaja a do të përballemi me problemet e përhershme?
Nuk kam të dhëna nëse janë publikuar sipas kodit zgjedhor listat e zgjedhësve. Nëse ka pasur ankesa nga zgjedhësit. Por mendoj të ndalem në një çështje që duhet patur parasysh nga të gjithë zgjedhësit. Jo më vonë se datat 17 maj 2015 duhet të publikohen listat përfundimtare të zgjedhësve. Pas këtij publikimi ato nuk mund të ndryshojnë. Prandaj zgjedhësit edhe nëse nuk kanë shkuar të shikojnë listat e mëparshme, duhet të shikojnë listat përfundimtare. Në qoftë se në këto lista nuk do të gjejnë emrin e tyre e vetmja mënyrë është ti drejtohen gjykatës (për këtë nuk do të paguajnë asgjë). Kërkesës duhet ti bashkëngjitet një vërtetim nga gjendja përkatëse civile se është i regjistruar si banor i njësisë së qeverisjes vendore dhe një vërtetim nga KZAZ-ja se emri i tij nuk figuron në listën përfundimtare të shpallur pranë qendrës së votimit. Këtë kërkesë zgjedhësi mund ta paraqesë deri më 24 orë para ditës së votimit, ndërsa gjykata mund ta marrë vendimin dhe 6 ora para se të mbyllet votimi. Nëse gjykata e gjen të drejtë kërkesën, merr vendimin në favorin e kërkuesit, d.m.th zgjedhësit dhe ai voton si gjithë votuesit e tjetër, pavarësisht se në listën që ka komisioni i qendrës së votimit emri i tij nuk figuron.
Sipas jush cilët mund të ishin elementët që do të shërbenin për arritjen e standardeve në zgjedhjet e 21 qershorit 2015?
Elementët ose faktorët që do t`i shërbejnë arritjes së standardeve me zgjedhjet e 21 qershorit 2015 janë të shumtë, por me lejoni të veçoj disa prej tyre;
a)Një KQZ që do të zbatonte vetëm ligjin dhe të kryente rolin e vet proaktiv ne të gjitha fazat e procesit zgjedhor.
b)Trajtim cilësor i anëtarëve të KZAZ-ve, KQV-ve, dhe grupeve të numërimit. Për këto komisioneve autoriteti më i lartë duhet të ishte vetëm ligji dhe jo ndëshkimi apo ndërhyrja e subjekteve zgjedhore.
c)Të parandalohet votimi familjarë. Për këtë bëhet fjalë pothuajse në të gjitha raportet e OSBE/ODIHR-it.
ç)Propaganda zgjedhore duhet të jetë relativisht e qetë, jo me aksidente dhe provokime duke ju shmangur gjuhës së urrejtjes.
d)Asnjë ngurrim për të ndëshkuar shkelësit e ligjit. Madje me raste të veçanta të denoncohet edhe penalisht ndërsa hetimi duhet të jetë tepër i shpejtë dhe objektiv. Hetimi dhe gjykimi tepër i vonuar i çështjeve të tilla do të ishte i pajustifikueshëm.
e)Sensibilizimi i planifikuar i zgjedhësve për ti njohur ata me disa çështje të rëndësishme që përmban kodi zgjedhor.
ë)Të mos pranohet dhe të denoncohet çdo lloj presionin ndaj zgjedhësve.
f)Të dënohet ashpër dhe të denoncohet çdo formë e drejtë për drejtë ose e tërthorazi për blerjen e votës.
d)Pjesëmarrja e gjerë e zgjedhësve në këto votime, është detyrë e të gjithëve ta ushtrojmë këtë të drejtë themelore të sanksionuar në kushtetutë. /tesheshi.com/
