Nga Bardha Nergjoni
Moda e instalacioneve duket se ka pushtuar këto kohë kryeqytetin tonë, Tiranën. I fundit që do të vendoset brenda muajit mars përpara Galerisë së Arteve në Tiranë është “Reja” (Cloud), i ideuar nga artisti i mirënjohur japonez, Sou Fujimoto.
Pas Bunkerit tek Ministria e Brendshme, një instalacion ky i kontestuar fuqishëm, vjen nga Londra për t’u bërë pjesë e kompozimit të qendrës së Tiranës kjo “Re” prej konstruksioni çeliku, që do të luajë një funksion estetik por edhe funksional.
Ende pa u vendosur, kur në lulishten qëndron pa lëvizur një skavator gati për të hapur bazamentin, “Reja” ka tërhequr jo pak vëmendjen e qytetarëve të Tiranës. Fotografitë dhe të dhënat në rrethimin e lulishtes bëjnë punën e tyre për të informuar të rastësishmit në mosha, formime dhe bindje të ndryshme që kalojnë në trotuarin ngjitur vendit të përzgjedhur.
Mendimet janë pro dhe kundër, gjykimet po ashtu empirike. Në zërin e atyre që do ta shohin e shijojnë artin bashkëkohor në Tiranë, tregohet habi, kënaqësi, kundërshtim, skepticizëm. E duket se pa u vendosur ende ky instalacion e ka kryer funksionin e tij, ka tërhequr vëmëndjen.
Të profesioneve të ndryshme, qytetarët kanë mendime të ndryshme mbi “Renë” e Fujimotos. Ata të moshës së mesme e shikojnë në një tjetër mënyrë. “Na pëlqen. Është i veçantë. I jep mundësinë atyre që e shikojnë që të ngrihen mbi re, të shikojnë poshtë çfarë ndodh në këtë kohë të vështirë ku jetojmë. Duhet të ndikojnë në psikologjinë e tyre. Çdo gjë e re krijon impakt. Besojmë se nuk është një gjë çfarë do pasi vjen nga vende me kulturë, ka shëtitur, e kanë vlerësuar të tjerë. Duket ide kreative. Të shikojmë kur të përfundojë”.
Pensionistët duket se janë më të vëmendshëm ndaj lajmeve dhe kanë mësuar më shumë mbi instalacionin. Astrit Sinani, një prej pensionistëve të Tiranës shprehet se ka besim tek kryebashkiaku, që sipas tij ka shëtitur shumë.
“Me sa kam dëgjuar ka qenë e instaluar në Londër. Brenda do të ketë ekspozita të ndryshme. Këto janë gjëra të reja, meqenëse ky çuni, kryebashkiaku ynë ka parë shumë, do të jetë një gjë interesante. Ai japonezi ka menduar të bëjë diçka që nuk e kanë bërë të tjerët, dhe për ne është gjë e veçantë. Të krahasosh me një pallat si ai që është përballë sigurisht që nuk ka të krahasuar. Kjo lulishte nuk kishte ndonjë funksion tani do kemi një gjë të veçantë”.
Ka edhe nga ata që e quajnë një vepër jashtë kontekstit. Një mësuese letërsie në pension thotë se nuk ka përshtypje pozitive. “Eshtë si çiban. Nuk lidhet fare me arkitekturën përreth. Nuk kam përshtypje pozitive. Do të mbushet me plehra shumë shpejt. Por ajo që më bën më shumë përshtypje është se vendi nuk është zgjedhur i duhuri. Këto janë arkitektura të kohës së fashizmit, ndërkohë instalacioni modern, pa pikë lidhje. Duhet t’i kishin gjetur një tjetër vend”.
“Reja”, nga Londra në Tiranë
Instalacioni “Reja”, një donacion i Fondacionit Luma për instalimin në Tiranë, pasi ka qëndruar për disa kohë në Galerinë “Serpentine” në Londër, do të jetë e vizitueshëm nga publiku kryeqytetas në muajin mars. Kjo shfaqje e artit bashkëkohor është vendosur në Londër në vitin 2013 dhe është vizituar nga miliona banorë të Anglisë dhe Europës. Punimet do të zgjasin 2 muaj, çka do të thotë se vepra do të jetë gati në fillim të pranverës. “Reja” ka një sipërfaqe rreth 541 metra katrorë dhe lartësia maksimale shkon deri në 7 metra. Krahas aksesit të vazhdueshëm të publikut të gjerë, “Reja” do të funksionojë si hapësirë e pavarur, me një kalendar të ngjeshur eventesh, të ndërtuar në bashkëpunim më partnerë kulturorë lokal, individë, institucione edukimi, komunitetet etj. Pavijoni është menduar si një hapësirë e lirë sociale dhe rrjedhimisht Fujimoto e ka përshkruar si “një terren transparent, një strukturë delikate, tre-dimensionale dhe çdo njësi është e përbërë nga shufra çeliku”. Frymëzuar nga strukturat organike, të tilla si pyjet, ndërtesat e Fujimoto jetojnë në harmoni mes natyrës dhe kanë një shtirje të gjerë në lidhje me territorin përreth.
Një tjetër instalacion në ndërtim
Një monument i miqësisë midis Shqipërisë dhe Kuvajtit do të jetë shumë pranë Bibliotekës Kombëtare në një nga lulishtet në qendër të kryeqytetit. Punimet kanë nisur në muajin shtatot të vitit 2015 por siç duket do të zgjasin e dhe pak kohë. Fondi kuvajtjan për zhvillimin ekonomik arab ka mbështetur ndërtimin nga bashkia e Tiranës. Si koiçidencë instalacioni është projektuar nga një studio londineze. Në projekt edhe ky instalacion tërheq vëmendjen. Qytetarët e Tiranës do të duhet të presin edhe pak për të parë të realizuar këtë fryt miqësie.
Bunkeri si instalacion
Bunkeri i menduar si portë hyrëse të tuneleve-muze pranë Ministrisë së Brendshme mori shumë vëmendje muajt e fundit duke u kthyer në kauzë edhe për protestën e dhjetorit të opozitës, e cila e cilësoi si një provokim. Instalacioni u dogj dhe tentua të shkatërrohej. Tani për tani duket se do të qëndrojë siç është deri në një vendim të dytë nëse do të shkatërrohet përfundimisht apo do të rikonstruktohet për qëllimin fillestar të ndërtimit. /tesheshi.com/
