Ideja e Kanadasë për t’u bërë anëtare e Bashkimit Evropian në shikim të parë duket si fantazi e pastër politike, por një propozim i kohëve të fundit nga eurodeputeti gjerman Joachim Streit ka hapur një debat rreth rrymave dhe ndryshimeve më të thella gjeopolitike që mund të përcaktojnë marrëdhëniet e ardhshme midis Evropës Perëndimore dhe Amerikës së Veriut.
Streit, një anëtar i FDP-së gjermane dhe një anëtar i Parlamentit Evropian, propozoi idenë në përgjigje të kërcënimeve të Donald Trump dhe sugjerimit të tij që Kanadaja të bëhet shteti i 51-të i SHBA-së.
“Kanadezët kanë humbur besimin në stabilitetin e fqinjit të tyre jugor. Ne në Bashkimin Evropian duhet të forcojmë lidhjet me partnerët që ndajnë vlerat tona”, tha Streit për mediat gjermane.
Korniza ligjore dhe institucionale
Sipas rregullave aktuale, vetëm një “shtet evropian” mund të bëhet anëtar i Bashkimit Evropian në përputhje me Nenin 49 të Traktatit për Bashkimin Evropian (TEU). Kur u pyet nëse Kanadaja mund të konsiderohet një “shtet evropian”, Streit përmendi precedentë të tillë si Qiproja dhe territoret franceze jashtë shtetit që janë integruar në strukturat e BE-së.
Megjithatë, siç deklaroi zëdhënësja e Komisionit Evropian, Paula Pinho, “Komisioni Evropian nuk ka marrë asnjë kërkesë zyrtare […] Traktati flet qartë për shtetet e kontinentit evropian.”
Profesori i së drejtës evropiane Peter Van Elsuwege i Universitetit të Ghentit deklaron se “përkufizimi gjeografik dhe kulturor i evropianitetit nuk është specifikuar zyrtarisht, por zbatohet në praktikë, duke marrë parasysh anëtarësimin në Këshillin e Evropës dhe lidhjet historike me kontinentin.”
Juristët evropianë gjithashtu theksojnë se çdo ndryshim në Traktatin e BE-së do të kërkonte pëlqimin unanim të të gjitha shteteve anëtare dhe, me shumë mundësi, referendume në disa vende.
“Ne tashmë kemi një problem me vendet kandidate nga Evropa Juglindore. Hapja e një diskutimi të tillë me Kanadanë, megjithëse interesante, mund të krijojë përshtypjen e selektivitetit gjeopolitik të BE-së”, paralajmëron Van Elsuwege.
Simbolizmi dhe mundësia
Frank Schimmelfennig, një profesor në ETH Zurich, beson se “Kanadaja padyshim do të përmbushte kriteret politike dhe institucionale për anëtarësim në BE. Ajo ka institucione të qëndrueshme demokratike, sundimin e ligjit, një ekonomi tregu të zhvilluar dhe një nivel të lartë të mbrojtjes së të drejtave të njeriut.”
Giselle Bosse e Universitetit të Maastrichtit shton se të qenit evropian është gjithashtu, në një farë mase, një çështje identiteti.
“Kanadaja i përket zonës euroatlantike në aspektin kulturor dhe politik, gjë që e bën atë të pajtueshme me BE-në.”
Megjithatë, ekspertë të tjerë paralajmërojnë për pengesa serioze. Ian Bond i Qendrës për Reformën Evropiane me bazë në Londër paralajmëron se iniciativa ngre disa pyetje.
“Nëse Kanadaja do të bëhej anëtare e BE-së, do të kërkonte një trazirë të plotë ligjore dhe institucionale: nga futja e tarifave kundër SHBA-së, deri te harmonizimi i legjislacionit dhe një ndryshim i mundshëm në politikën monetare. Përveç kësaj, kërkohet pëlqimi unanim i të gjithë anëtarëve të BE-së dhe ndoshta referendume në disa vende.”
Analisti dhe ish-diplomati Pierre Vimont beson se “vlera e vërtetë e kësaj ideje mund të qëndrojë në simbolikën e saj dhe potencialin e saj për të ripërcaktuar marrëdhëniet transatlantike. Në vend të anëtarësimit të plotë, duhet të merren në konsideratë mekanizma të rinj të partneritetit strategjik”.
Sinjal publik dhe politik
Është interesante që ideja e afrimit me BE-në nuk është pa mbështetje midis qytetarëve kanadezë. Sondazhet e opinionit publik tregojnë se midis 44 dhe 46 përqind e kanadezëve mbështesin eksplorimin e mundësisë së anëtarësimit në BE, ndërsa deri në 68 përqind kanë një mendim pozitiv për BE-në, krahasuar me 34 përqind që e shohin SHBA-në pozitivisht, sipas të dhënave nga Ipsos dhe Angus Reid.
Forumet online kanadeze, përfshirë Reddit, dëshmojnë për pikëpamje të ndara. Një përdorues shkruan: “Kanadaja është më evropiane nga sa mendojnë shumë njerëz. Shteti i mirëqenies, kujdesi shëndetësor universal, sistemi shumëpartiak – këto janë vlera evropiane”.
Një komentues tjetër shton: “Ideja është interesante si simbol, por pothuajse e pamundur për t’u zbatuar në praktikë. Është më realiste të flitet për zgjerimin e marrëveshjeve si CETA ose përfshirja e Kanadasë në zonën Shengen.”
Analisti politik Thomas Kleine-Brockhoff i Fondit Gjerman Marshall thekson se ide të tilla nuk duhen shpërfillur lehtë.
“Ato na detyrojnë të rishqyrtojmë supozimet themelore rreth hapësirës, identitetit dhe sovranitetit në një kohë gjeopolitike që ndryshon me shpejtësi.”
Implikime ekonomike dhe politike
Anëtarësimi i Kanadasë në Bashkimin Evropian do të sillte një sërë ndryshimesh ekonomike:
- Përputhje me rregulloret e BE-së (REACH, bashkimi bankar, standardet e punës).
- Futja e mundshme e euros ose përputhja me politikën monetare të BQE-së.
- Humbja e mundshme e statusit preferencial me SHBA-në.
- Fasja në tregun e vetëm dhe liria e lëvizjes për qytetarët kanadezë.
“Do të ishte një ndërmarrje e madhe institucionale, ndoshta procesi më kompleks i pranimit në historinë e BE-së”, thotë Janis Emmanouilidis i Qendrës së Politikave Evropiane.
Megjithatë, siç thekson Profesor Bosse, në një kohë kur SHBA-të po tregojnë shenja izolacionizmi dhe Kina po zgjeron në mënyrë agresive ndikimin e saj, partneriteti BE-Kanada po fiton një dimension strategjik.
Modele alternative të bashkëpunimit
Duke pasur parasysh kompleksitetin e anëtarësimit të plotë, shumë ekspertë sugjerojnë rrugë alternative:
- Thellimi i marrëveshjes tregtare CETA
- Anëtarësimi i Kanadasë në zonën Shengen ose Zonën Ekonomike Evropiane (EEA), duke ndjekur shembullin e Norvegjisë
- Krijimi i një statusi të veçantë të partnerit strategjik, me akses të privilegjuar në institucionet dhe programet e BE-së.
Profesori i gjeopolitikës Michael Leigh i Universitetit Johns Hopkins beson se “Kanadaja është një kandidate ideale për një model partneriteti të veçantë, i cili mund të shërbejë si një urë midis Evropës dhe Amerikës së Veriut, pa pasur nevojë për bashkim të plotë institucional”.
Edhe pse ideja e anëtarësimit të Kanadasë në Bashkimin Evropian është aktualisht ligjërisht pothuajse e pamundur, ajo mbart një peshë të konsiderueshme simbolike. Ajo përfaqëson një përgjigje politike ndaj pasigurive globale dhe ndryshimeve në marrëdhëniet transatlantike.
“Kjo iniciativë mund të jetë utopike, por në të njëjtën kohë ajo bën thirrje për të menduar për ripërcaktimin e aleancave dhe forcimin e marrëdhënieve me partnerët që ndajnë vlerat e demokracisë, sundimit të ligjit dhe multilateralizmit”, përfundon Streit.
Në një botë ku rrethanat politike ndryshojnë me shpejtësi, ndonjëherë edhe idetë në dukje të paarritshme mund të shërbejnë si një pikë referimi për forma të reja bashkëpunimi dhe integrimi. /tesheshi.com/
