Autoritetet greke këmbëngulin se kanë “prova të pamjaftueshme” se qytetarët e saj kanë kryer krime gjatë luftimeve në Bosnje. Në të njëjtën kohë, të ashtuquajturit vullnetarë vazhdojnë të mburren për praninë e tyre në luftë.
Deri më sot, asnjë rast në lidhje me krimet e mundshme të kryera nga të ashtuquajturit vullnetarë gjatë luftës në Bosnje nuk ka arritur në një gjykatë në Greqi, pavarësisht thirrjeve të vazhdueshme për veprim.
Autoritetet greke këmbëngulin se nuk kanë prova të mjaftueshme, por informacioni nuk është i vështirë të arrihet.
Një numër i madh grekësh ende mburren se kanë mbetur të pandëshkuar për praninë e tyre në Srebrenicë dhe skena të tjera të krimeve të luftës.
Hikmet Karçiç, një studiues i gjenocidit dhe holokaustit me bazë në Sarajevë, thotë: “Grekët sigurisht që morën pjesë në gjenocid në një farë mënyre, ndoshta gjatë ndarjes së burrave nga familjet e tyre ose gjatë dëbimeve.
Asnjë vullnetar i vetëm grek nuk është shpallur fajtor për pjesëmarrje në krimet e luftës në Bosnje. Vullnetarët grekë sot janë njerëz të lirë dhe mbrohen nga shteti grek”.
Aktivistët dorëzuan grumbuj dokumentash dhe fotografish në lidhje me krime të mundshme, por më kot.
Garda vullnetare greke
Pas shpërthimit të luftës në Bosnje në vitin 1992, vullnetarë ndërkombëtarë të nacionaliteteve të ndryshme të motivuar nga arsye financiare, fetare dhe politike iu bashkuan forcave serbe.
Pas kontigjentit rus, vullnetarët grekë u bënë një nga grupet më të mëdha të huaja që u bashkuan me Ushtrinë e Republikës Srpska (VRS) dhe luftuan së bashku me kolegët e tyre të krishterë ortodoksë.
Ingeborg Beugel, një gazetar holandez me bazë në Greqi, i cili raportoi nga lufta në Bosnje, prodhoi dokumentarin “Rruga greke” në 2002 për mbështetjen e Greqisë për regjimin e udhëheqësit serb të luftës Slobodan Millosheviç dhe admirimin e hapur për kriminelët e luftës.
Numri i saktë i forcave paraushtarake greke në Bosnje mbetet i panjohur. Vlerësimet variojnë nga 150 në 300 ushtarë.
Disa u bashkuan me Korpusin e Drinës, “Tigrat” e Arkanit dhe Skuadrën e Dhjetë të Sabotazhit. Gjykatat në Hagë dënuan më shumë se 20 anëtarë të Korpusit të Drinës dhe Skuadrës së Dhjetë të Sabotazhit për krimet në Srebrenicë.
Anëtarët e parë grekë të forcave paraushtarake u panë në njësitë e VRS gjatë rrethimit të Sarajevës në 1993.
Në muajt në vijim, numri i tyre u rrit, veçanërisht pasi mediat greke mbështetën kauzën e tyre së bashku me Kishën Ortodokse Greke dhe organizatat e ekstremit të djathtë. Anëtarët grekë përfshinin vullnetarë, mercenarë dhe ekstremistë të krahut të djathtë të lidhur me partinë e vetëshpallur politike fashiste Agimi i Artë.
Garda Vullnetare Greke u formua në mars të vitit 1995, disa muaj para gjenocidit në Srebrenicë, me urdhër të Ratko Mlladiçit, ish-komandantit të Shtabit Kryesor të VRS-së i dënuar për gjenocidin në Srebrenicë dhe krime të tjera lufte në Bosnje.
Njësia drejtohej nga greku Antonis Mitkos dhe ishte pjesë e Korpusit të Drinës, me qendër në Vlasenicë.
Më 11 korrik 1995, grekët u panë së bashku me njësitë e VRS-së gjatë pushtimit të Srebrenicës, që çoi në gjenocidin ndaj më shumë se 7,000 burrave dhe djemve boshnjakë gjatë ditëve në vijim.
Sipas provave të mbledhura nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë (ICTY), në atë kohë Zvonko Bajagiç, i cili ishte mik i ngushtë i Karaxhiçit dhe Mlladiçit, ishte shpesh në shoqërinë e grekëve.
Bajagiç u ndihmua nga dy pjesëtarë të forcave paraushtarake greke kur kalonte pranë stadiumit të futbollit në Nova Kasaba, i cili shërbente si qendër për ekzekutime masive.
“Njëri prej tyre doli nga makina për të bërë foto,” pranoi Bajagiç gjatë dëshmisë së tij në mbrojtjen e Karaxhiçit në Hagë në 2013.
Në korrik të vitit 1995, Mitkos, Bajagiç dhe Mlladiç u shfaqën së bashku në foton tashmë famëkeqe të bërë në Srebrenicë. Mitkos nuk iu përgjigj një kërkese për të komentuar detyrat e tij në Srebrenicë në korrik 1995. Asnjë prokuror nuk gjeti prova për përfshirjen e tij në krime.
Foto rrëqethëse
Një paraushtarak grek nga lufta është zbuluar se ka në posedim imazhe të tmerrshme nga konflikti.
Në vitin 2003, ai u arrestua për tregti të paligjshme të steroideve anabolike dhe në banesën e tij u zbuluan rreth 80 fotografi të “masakrës” ndaj civilëve muslimanë në Bosnje, sipas gazetës Elefterotypia.
Ai më vonë u tha autoriteteve se nuk kishte parë personalisht asnjë nga skenat në fotografi. Asnjë procedurë nuk u nis për shkak të pjesëmarrjes së tij në luftën në Bosnje.
Anëtarë të tjerë të njësive paraushtarake nga Greqia janë të lumtur të mburren për përfshirjen e tyre të supozuar në vrasje gjatë luftës.
“Kur po vrisnim muslimanët, kishte raste kur festonim për të hequr qafe tensionin nga luftimet”, mburrej njëri prej tyre në një intervistë të vitit 2004 me gazetën e krahut të djathtë Tachidromos. “Në çdo rast, ekzekutimi i tyre ishte shumë i lehtë. Ne vramë 300 prej tyre në 13 minuta”.
Të tjerë ende po flasin për kohën që kaluan duke luftuar në Bosnje në rrjetet sociale.
Komandanti i të ashtuquajturës Garda Vullnetare Greke, Mitkos, promovon në mënyrë aktive në rrjetet sociale kohën që ka kaluar në Srebrenicë. Fotoja e tij e kopertinës e tregon atë në shoqërinë e Mlladiçit dhe është realizuar pranë atij qyteti.
Një tjetër ish-vullnetar grek Kyriakos Katharios (i njohur si Kiro) u bë autor, folës publik dhe mohues i gjenocidit pasi u kthye nga Bosnja.
Ai ende flet me krenari për kohën e tij në luftën jugosllave, duke mbajtur fjalime për krimet në Srebrenicë, duke mohuar mizoritë dhe duke i quajtur ato “propagandë”.
“Për vite me radhë, nuk mund ta pranoja historinë e përhapur nga mediat kryesore – se isha vullnetar në një ushtri të akuzuar për gjenocid. E dija se diku kishte një të vërtetë tjetër, por duhet ta kërkojmë”, tha ky ish-vullnetar gjatë një fjalimi publik përmes YouTube.
Duke komentuar numrin e viktimave, ai shprehet: “Nuk ka asgjë që i mbështet ato shifra”.
Ai këmbëngul në pretendimet senuk ishte në Srebrenicë në 1995 dhe se nuk ishte i lidhur me ndonjë krim.
Katharios nuk pranoi të komentonte për këtë histori.
Thirrjet për drejtësi injorohen
Në vitet e pas luftës në Jugosllavi, disa luftuan më kot për drejtësi.
“Mendimi mbizotërues është ende se Greqia veproi në interesin e saj kombëtar duke mbështetur serbët”, thotë Takis Michas, gazetar dhe autor i një prej dëshmive më të rëndësishme të pjesëmarrjes greke në luftën jugosllave, librit “Aleanca e Pashenjtë: Greqia dhe Millosheviçi Serbisë”.
Gjatë vitit 2005, deputeti grek Andreas Andrianopoulos bëri thirrje për një hetim për përfshirjen e ushtarëve grekë në Srebrenicë.
Andrianopoulos dikur ishte anëtar i Demokracisë së Re dhe lëvizjes socialdemokrate PASOK, pra partive politike që mbështetën Millosheviçin dhe liderin politik të serbëve në Bosnje të kohës së luftës, Radovan Karaxhiç, i cili u dënua për gjenocid.
Andrianopoulos ishte dhe është ende kritik ndaj rolit të Greqisë gjatë asaj lufte.
“Greqia tregoi një qëndrim tolerant të paprecedentë që i bëri grekët të dalloheshin nga kombet e tjera të Perëndimit të qytetëruar me ngjyra më të errëta”, shkroi ai.
Gjatë vitit 2005, 163 akademikë, politikanë, gazetarë dhe aktivistë politikë grekë bënë një thirrje që Greqia t’u kërkonte falje zyrtarisht viktimave të Srebrenicës për çdo prani greke në zonë gjatë masakrës.
Gjatë hetimit të vetëm zyrtar paraprak për këtë çështje, i cili u hap në vitin 2005, Michas u thirr për të dëshmuar nga një prokuror athinas.
“I dhashë emrat (e të dyshuarve),” kujtoi ai. “Tani prokurori po kërkon adresat e atyre personave. Por ata nuk kishin ndërmend të bënin asgjë për këtë.”
“Gjatë kësaj periudhe këta persona publikuan hapur veprat e tyre dhe në asnjë moment nuk u arrestuan dhe u sollën për t’u marrë në pyetje nga autoritetet greke”, kujton Michas.
Michas i tha BIRN se në vitin 2009, ambasadori i atëhershëm i Greqisë në Sarajevë, Prokopios Mantzouranis, i kërkoi Ministrisë së Punëve të Jashtme të Greqisë të rinovonte thirrjet për një hetim mbi aktivitetet e “vullnetarëve”.
Gjatë vitit 2011, prokurori i Athinës propozoi “të mos paditen” shtatë grekë për veprën penale “vrasje me dashje”, duke shpjeguar se nuk ishte e mundur të përcaktohej veprimtaria e secilit prej të akuzuarve, si dhe identiteti dhe numri i viktimave të aktivitetin e tyre të supozuar kriminal në gjenocidin e Srebrenicës.
Më pas në vitin 2014, deputetja Maria Yiannakaki kërkoi përgjigje nga Ministri i Drejtësisë Charalambos Athanasiou për dështimin për të kryer një hetim të duhur.
Përgjigja e ministrisë i referohej vendimit për pushimin e çështjes të marrë tre vjet më parë nga trupi gjykues i shkallës së parë.
Yiannakaki deklaron se prokurori mund të kishte hapur një hetim të dytë paraprak në këtë fazë.
Në vitin 2017, ajo u bë Sekretare e Përgjithshme e Ministrisë së Drejtësisë, Transparencës dhe të Drejtave të Njeriut gjatë qeverisë së parë progresive të majtë greke të drejtuar nga Alexis Tsipras dhe ka kërkuar një vështrim të dytë të dokumenteve.
“Këtu po flasim për krimin më të madh që ka ndodhur në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore”, thotë ajo. “Ne kemi emra, por këta persona vazhdojnë të mbeten të pandëshkuar me mbështetjen e sistemit të drejtësisë.
Prokurorja me të cilën foli u përgjigj se dosja ishte arkivuar deri në një njoftim të dytë”.
“(Është) diçka që nuk ekziston (në ligjin grek),” thotë ajo, “meqenëse ka emra, prokurori mund të hapë një çështje kur të dojë.”
Vassilis Tsarnas, anëtar i organizatës për të drejtat e njeriut Helsinki Monitor, gjithashtu u trondit nga vendimi i gjyqësorit grek.
Së bashku me kolegët e tij, ai u përpoq prej vitesh të vinte para drejtësisë forcat paraushtarake greke.
Ai shpjegon se prokurorët ishin në gjendje të rihapin çështjen pasi grupi kërkimor XYZContagion publikoi dokumente të rëndësishme në 2015 në lidhje me përfshirjen e forcave paraushtarake greke në konfliktet jugosllave.
“Me disa qindra faqe prova të reja, fotografi dhe materiale të tjera, ne jemi të mbështetur nga shoqatat, të cilat ishin të gatshme të mbështesin pretendimet tona”, tha Tsarnas.
Por kjo nuk mjaftoi për prokurorët, shtoi ai.
“Jo vetëm që u kemi dorëzuar më shumë prova, por kanë marrë edhe më shumë emra. E megjithatë, prokurori konkludoi: ‘Autorët nuk dihen’”, kujton Tsarnas.
Helsinki Monitor i Greqisë e kundërshtoi vendimin, duke kërkuar shkarkimin e prokurorit, por në qershor 2017 çështja u mbyll, me sa duket përgjithmonë.
“Sinqerisht, ne nuk dimë çfarë të bëjmë tjetër në Greqi. Ne jemi lënë të kujdesemi për veten tonë dhe sistemi i drejtësisë nuk po përgjigjet”, thotë Tsarnas. “Unë personalisht besoj se nuk ka vullnet politik”, shpjegon ai. “Greqia nuk ka arsye për ta rihapur atë dosje, sepse nuk ka presion nga jashtë”.
Suhra Sinanovië nga shoqata e viktimave nga Bratunac, një qytet që ndodhet vetëm pak kilometra larg Qendrës Përkujtimore të Srebrenicës, thotë se është e zhgënjyer me reagimin e gjyqësorit grek dhe u bën thirrje prokurorëve që të hetojnë rolin e vullnetarëve nga Greqia.
“Kanë kaluar saktësisht 27 vite dhe askush nuk është dënuar”, thotë ajo, duke shtuar se viktimat nuk kanë besim te drejtësia greke.
“Por ne gjithmonë mund të shpresojmë”, shton Sinanoviç. /tesheshi.com/
