Historiani francez Mario del Pero tha se Izraeli nuk është më një faktor stabilizues për Shtetet e Bashkuara, pavarësisht lidhjes së dy vendeve dhe pavarësisht marrëdhënieve të tyre “të veçanta”.
Ai shtoi se edhe pse marrëdhëniet e tyre dëshmuan disa ndryshime vendimtare në kontekste të caktuara, ato mbetën të lidhura për shkak të faktorëve që lidhen me aspektet strategjike, ideologjike, politike dhe kulturore.
Ky profesor i historisë në Institutin e Shkencave Politike tha në një artikull në gazetën Le Monde se Shtetet e Bashkuara mbështetën krijimin e Izraelit në 1948, pavarësisht hezitimit të madh nga disa në Ministrinë e Jashtme të cilët kishin frikë se kjo do të dëmtonte marrëdhëniet e tyre me botën arabe. Por lufta e vitit 1967 forcoi marrëdhëniet mes tyre dhe Izraeli, pasi u forcua besueshmëria e tij ushtarake, u bë një aleat special dhe mori ndihma masive ushtarake amerikane.
Dinamika e Luftës së Ftohtë në Lindjen e Mesme e bëri Izraelin një aleat kryesor në trajtimin e regjimeve pro-sovjetike në rajon. Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, Izraeli kaloi nga roli i një fortese anti-sovjetike në një rol të riformuar kundër asaj që mbeti nga nacionalizmi arab, ose Islami i ri politik, siç e thotë historiani.
“Kalaja e rrethuar”
Partneriteti strategjik justifikohet, sipas Mario del Peros, me narrativa ideologjike që konfirmojnë lidhjen e supozuar natyrore “civilizuese” midis dy vendeve përmes dy demnizive. E para është ajo demokratike perëndimore, e cila e portretizon Izraelin si një kështjellë të rrethuar të Perëndimit liberal që duhet mbrojtur. E dyta është fetare, sepse një pjesë e ungjillorëve amerikanë sheh një lidhje të fortë midis fatit sionist dhe përmbushjes së profecive për kthimin e Krishtit përpara fundit të botës.
Sipas historianit, ky pozicion është bërë shumë i popullarizuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës që nga vitet ’70, domethënë pasi shumë përbërës të kësaj lëvizjeje ungjillore u organizuan në lobe republikane të krahut të djathtë, braktisën antisemitizmin dhe morën një qëndrim të plotë mbështetjeje për Izraelin. Ky transformim u përkthye në një Sionizëm Kristian që lidhi luftërat e Izraelit me profecinë e tij apokaliptike dhe gjithashtu ndihmoi në ngjyrosjen politike të marrëdhënieve izraelito-amerikane.
Kjo na çon në drejtimin përfundimtar në të cilin po zhvillohet marrëdhënia “e veçantë” midis Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Izraelit, si rezultat i transformimit të sistemit politik amerikan dhe krijimit të organizatave pro-izraelite, siç është AIPAC, i cili u themelua në vitin 1963 dhe mund të ndikojë në fushatat zgjedhore.
Përsa i përket marrëdhënies midis sionizmit dhe progresivizmit amerikan, ajo gjithashtu ka rrënjë të thella, sipas historianit, pasi shumica e intelektualëve demokratë e shihnin laboratorin politik të Izraelit me admirim dhe se admirimi midis republikanëve ishte i balancuar nga mbështetja për Izraelin, gjë që lëvizi pamëshirshëm drejt së djathtës dhe që përqafoi shqetësimet e sigurisë të konservatorizmit amerikan.
Protesta e fortë
“Arabistët” në Departamentin e Shtetit kundërshtuan ashpër pikat e përbashkëta të kësaj marrëdhënieje. Antisemitizmi përshkoi disa sektorë të shoqërisë amerikane. Disa presidentë janë përpjekur të ndryshojnë kushtet e kësaj marrëdhënieje dhe ekspertët me ndikim kanë kundërshtuar fuqishëm ndikimin korruptues në demokracinë amerikane që ka rezultuar në mbështetje të verbër për aleatin e Izraelit, sipas autorit.
Megjithatë, një sfidë e fortë ndaj kësaj marrëdhënieje të veçantë dhe presion i papritur mbi administratën e Bidenit, u shfaq vetëm kohët e fundit, pas përgjigjes disproporcionale të Izraelit ndaj sulmeve të 7 tetorit dhe tragjedisë masive humanitare në Gaza. Edhe para kësaj, shumë sondazhe treguan se ndryshimi ishte duke u zhvilluar.
Në sondazhet vjetore të Gallup nga viti 2013 deri në vitin 2022, përqindja e demokratëve që simpatizojnë çështjen palestineze u rrit nga 19 përqind në 49 përqind, duke tejkaluar shumë përqindjen që ende mbështesin Izraelin.
Historiani beson se kur Shtetet e Bashkuara të Amerikës reduktuan fokusin e tyre në Lindjen e Mesme, Izraeli pushoi së qeni faktori stabilizues ose aleati kryesor në frenimin e kërcënimeve ndaj sigurisë amerikane, gjë që ishte më parë, dhe rrjedhimisht përfundimi se interesi kombëtar i Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk përkojnë më me interesat e Izraelit.
Një kthesë radikale
Gjithashtu, e kaluara e “çimentuar ideologjikisht” filloi të shkërmoqet gradualisht pasi matricat progresive të simpative të vjetra pro-sioniste amerikane u vjetëruan dhe ndikimi i lobeve pro-izraelite sot është në linjë me aktivitetet e grupeve që dënojnë politikat izraelite. Janë shfaqur gjithashtu shoqata që kritikojnë ashpër qeverinë izraelite, madje edhe mes vetë hebrenjve amerikanë.
Autori arrin në përfundimin se politika e vendbanimeve në Bregun Perëndimor, përdorimi i tepruar i forcës dhe, së fundi, braktisja e dëshirës për një zgjidhje me dy shtete çuan në tjetërsimin e një pjese të Amerikës nga Izraeli, veçanërisht që nga kryeministri izraelit. Benjamin Netanyahu e tërhoqi qëllimisht çështjen e marrëdhënieve midis SHBA-së dhe Izraelit në arenën politike në shërbim të një partie të caktuar politike. /tesheshi.com/
