Dashuria ka fuqinë të lulëzojë edhe nën qiellin më të errët, në kushtet më të pafavorshme. Pohimi i mësipërm konfirmohet, për të njëqindën herë, përmes librit të gazetares-autore Keren Blankfeldt “Lovers in Auschwitz: A True Story”, i cili doli pak ditë më parë me rastin e 27 janarit, vendosur si Dita Botërore e Përkujtimit të Holokaustit.
Është kronika tronditëse e marrëdhënies së një çifti të ri hebre, të burgosur në ferrin e Auschwitz-it, të cilët u dashuruan thellë, përfunduan marrëdhënien e tyre duke rrezikuar jetën, u ndanë për shumë dekada dhe u takuan përsëri pas plot 72 vjetësh, duke zbuluar se ajo që i lidhte atëherë ishte shumë e fortë për ta për ta harruar, pavarësisht se ishte e lidhur pazgjidhshmërisht me përvojat më të tmerrshme të jetës së tyre.
Në kampin më të madh të përqendrimit, ku u krye krimi më brutal kundër njerëzimit, dy të rinj patën guximin të lejonin flakën e dashurisë t’u ngrohte trupin dhe shpirtin, duke “shpëtuar qoftë edhe për pak çaste nga tmerri që ata jetuan, duke shprehur në këtë mënyrë rezistencën e tyre ndaj përbindëshit të nazizmit”.
Zippi Spitzer ishte 23 vjeçe kur u deportua nga Bratislava e Sllovakisë, ku lindi dhe u rrit, dhe pasi u fut në tren, pa ushqim dhe ujë, përfundoi në Auschwitz. David Wisnia u gjend në të njëjtin vend martirizimi, vetëm në moshën 15-vjeçare, i vetëm dhe pasi kishte parë prindërit, gjyshin dhe vëllain e tij të vrarë nga nazistët, në atdheun e tij, Poloni.
Në fatkeqësinë e tyre këta ishin me fat që talenti i tyre i kurseu, relativisht shpejt, punën e vështirë fizike të kampit. Ajo kishte njohuri për dizajnin grafik, kështu që iu caktua të dizajnonte uniformat e të burgosurve, ndërsa ai kishte një zë të rrallë – që në moshë të vogël ëndërronte të bëhej këngëtar lirik – dhe kështu e detyronin të këndonte mbrëmjeve për të argëtuar oficerët.
Ata u takuan për herë të parë, në fillim të vitit 1943, në të ashtuquajturën “sauna”, ku laheshin uniformat e të burgosurve. Zippi ishte tani 25 vjeçe dhe David 18. Kur sytë e tyre u takuan, ata menjëherë ndjenë një tërheqje të pabesueshme, si përshkruhet në libër.
Megjithatë, takimet e tyre të mëvonshme nuk ishin aspak të lehta. Zippit i lindi ideja e krijimit të një dhome të vogël nga grumbujt e rrobave mbi një magazinë, ku ata u ngjitën përmes një shkalle të improvizuar të bërë gjithashtu nga rrobat e konfiskuara nga të burgosurit. Atje ata ngritën folenë e tyre të dashurisë ku takoheshin për gjysmë ore, maksimumi një orë në disa ditë. Në këto fragmente dashurie, ata këndonin së bashku një këngë hungareze të titulluar “Mbrëmja e dritës së hënës”.
Çifti u detyrua të ndahej në fillim të vitit 1945, por ata i premtuan njëri-tjetrit se do të takoheshin, pas përfundimit të luftës, në Qendrën e Komunitetit Hebre në Varshavë. Zippi shkoi në datën e paracaktuar, por Davidi nuk kishte forcën mendore për t’u kthyer në Poloni, vendi ku humbi, aq herët dhe kaq dhunshëm, familjen e tij. Ai donte të ikte, të largohej, të harronte… Dhe vendimi i tij do ta lëndonte thellë Zippin.
Më në fund jeta i solli të dy në Amerikë. Ajo krijoi një familje në New York, ku u martua dhe pati fëmijë. Ndërsa ai nuk e harroi kurrë vajzën që me dashurinë e tij e mbajti gjallë në ferrin e Auschwitz-it. Prandaj e kërkoi, përmes të mbijetuarve të tjerë, dhe e gjeti në vitin 1959 duke i kërkuar që të takoheshin. Ajo refuzoi, pasi ndjente se ai e kishte braktisur, e kishte tradhtuar. Në 1963, David do të bëjë një përpjekje tjetër dhe më në fund e bind të takohen në një hotel në New York, por Zippi nuk do të gjejë guximin të shfaqet.
Megjithatë, në vitin 2016, ajo e lejoi atë ta vizitonte në shtëpinë e saj. Ata të dy ishin shumë të ndryshuar. Por pamja e 97-vjeçares dhe 90-vjeçarit mbeti e njëjtë dhe thanë shumë… “Të kam dashur”, i pëshpëriti ajo. “Edhe unë” u përgjigj ai që mësoi pas dekadash se i kishte borxh jetën, pasi ajo kishte ndryshuar pesë herë listat me emrat e të burgosurve që do të shfaroseshin. Gjatë ribashkimit të tyre emocional, ajo nuk i kërkoi atij të shpjegonte pse ai nuk shkoi kurrë në takimin e tyre në Varshavë. Ai donte vetëm t’i këndonte këngën “Mbrëmja e dritës së hënës” që ajo vetë ia kishte mësuar në folenë e dashurisë që kishin ngritur nën oxhaqet e Auschwitz-it, duke bërë kështu revolucionin e tyre.
Zippi vdiq në vitin 2018 në moshën 99-vjeçare dhe David në vitin 2021 në moshën 94-vjeçare. Megjithatë, tre vjet më parë, ai kishte ndarë kujtimet e tij të errëta të Auschwitz-it me gazetaren Keren Blankfeldt. Pasi kishte mbaruar rrëfimin e tij dhe ndërsa gazetarja qëndronte në derë, gati për t’u larguar, ai i zbuloi asaj marrëdhënien që shënoi jetën e tij në mënyrë të pashlyeshme. Ishte momenti kur u ndez shkëndija e parë për krijimin e këtij libri. /tesheshi.com/
