Kur Yazan Fadhli e paraqet veten tek njerëzit dhe përmend se është nga Iraku, atdheu i tij nxit pyetje rreth militantëve, dhunës sektariane, armëve kimike dhe makinave-bombë.
Por, megjithëkëtë, ai ka lindur në zonën që konsiderohet si djepi i civilizimit, vendlindja e matematikës, astronomisë dhe mjekësisë, dhe vendi ku valë pas vale, perandoritë më të mëdha antike të njohura kanë dhënë kontribute për shkencën, artin dhe arkitekturën.
“Iraku është historikisht domethënës për shumë arsye, por në plan të parë të listës duhet të jetë se ai përfshin rajone ku kanë lindur disa nga civilizimet më të hershme”, thotë Seth Cantey, profesor i politikave në universitetet e Uashingtonit dhe Virxhinias, duke shtuar se “Iraku, dikur, ishte midis qendrave me më shumë ndikim në mësimdhënien globale”.
Por, nuk është kështu sesi e sheh pjesa më e madhe e botës vendin arab që ka qenë në titujt e parë të shtypit për dekada me radhë.
“Për shkak të luftërave që kemi përjetuar që nga vitet 1980, media dhe qeveria amerikane fokusohet më shumë në anën e keqe të vendit dhe kurrë nuk e shfaq historinë e tij”, thotë Fadhli, i cili ka lindur në Bagdat dhe ka punuar si përkthyes me ushtrinë amerikane përpara se të zhvendosej në SHBA në vitin 2008.
Por, një muze i ri po përpiqet të ndryshojë të gjithë këtë panoramë.
Vendosur në qytetin e pasur me naftë të Basrës në Irakun jugor dhe mbushur me antikitete nga historia e pasur e vendit, muzeumi i Basrës që ka hapur dyert në 27 shtator 2016, është i pari muze që hapet në Irak prej dekadash.
Por, edhe vendi ku muzeu është vendosur po bën lajme për faqe të parë: ish-pallati i Sadam Huseinit pranë liqenit, një strukturë rokoko që është një nga gati 100 rezidencat që ish-diktatori ndërtoi gjatë sundimit të tij.
Drejtori i muzeumit, Qahtan al-Obaid, tha për Associates Press se ai e ka zgjedhur me qëllim vendin për “të zëvendësuar temën e diktaturës dhe tiranisë me civilizimin dhe humanizmin”.
Muzeumi është kulmim i një projekti tetëvjeçar për të treguar historinë e jugut të Irakut dhe për të ndihmuar në nxitjen e ringjalljes kulturore të Basrës.
Për shkak të fondeve të pakta, vetëm një nga pavionet është hapur, një galeri ku janë ekspozuar artefakte që datojnë prej më shumë se 2 mijë vjetësh, përfshirë monedha argjendi prodhuar në Basra, poçeri,
Arkmorte dhe pllaka. Kur muzeu të plotësohet, ai do të jetë edhe tre salla të tjera ekspozimi me 3500 deri në 4 mijë objekte nga periudhat historike babilone, asiriane, sumeriane dhe islamike.
Edhe pse vetë hapja e muzeut ishte një triumf, al-Obaid duhej të tejkalonte shumë sfida për të arritur në këtë pikë. Jo më vonë se në prill të këtij viti, grupet e milicisë Shiite kërcënuan se do të merrnin nën kontroll pallatin pranë liqenit, që ende mban në trup shenjat e makinave-bombë kur forcat britanike e përdorën për një kohë të shkurtër pas pushtimit të vitit 2003. Dekada të tëra sundimi autoritarist, pushtimesh të huaja, lufte sektariane dhe më së fundmi, rritja e militantëve të ISIS e kanë lënë pjesën më të madhe të Irakut të mbushur me bomba të fshehura. Dhuna ka bërë që antikuaret të humbasin, infrastruktura të shkatërrohet dhe institucionet civile të mos ekzistojnë më.
Pasi britanikët u larguan në vitin 2008, al-Obaid dhe irakianë të tjerë vendas ndërmorrën vite të tëra fushate, përballje me burokracinë dhe mbledhjen e fondeve për ta kthyer pallatin në një muze. Disa përbërës të rinj të pallatit – si dyert e trasha prej çeliku të instaluara në hyrje të secilës galeri që mund të vulosen shpejt në rast të ndonjë përpjekjeje për të hyrë më dhunë – janë kujtesë e sfidave që mbeten ende përpara.
Por janë pikërisht këto sfida që e bëjnë muzeumin e Basrës një pikë krenarie për irakianët.
“Muzeumi i Basrës do të ndihmojë irakianët të kuptojnë më mirë historinë tonë… dhe t’i tregojnë botës një imazh të ndryshëm të Irakut”, thotë Fadhli. “Është një dritë në fund të një tuneli vërtet të errët. Pa historinë, nuk ka të ardhme dhe muzeumi është një kujtesë për mua dhe shumë të tjerë të mos heqim dorë nga shpresa”.
Më shumë se antikuaret që muzeumi strehon, kjo shpresë mund të jetë thesari më i çmuar i tij.
Përgatiti: Juli Prifti -/tesheshi.com/
