Historia intriguese e vendbanimeve të braktisura, nga rrënojat antike deri tek qytetet-fantazmë të ditëve të sotme.
Angamuco, Mexikë
Kohët e fundit, një skanim me rreze lazer shfaqi përmasën e vërtetë të qytetit të lashtë të Angamuco-s në Meksikën perëndimore. Qyteti, ndërtuar rreth vitit 900 para erës sonë, mendohet se ka pasur 100 mijë banorë dhe kishte, mes të tjerash, piramida, sisteme rrugore, kopshte perimesh dhe fusha loje. Ishte qendër e madhe e popullit Purépecha, rivalë të aztekëve. Të dyja kulturat u shkatërruan në shekullin e 16-të kur europianët sollën me vete sëmundje të tipit të tifos, ndaj të cilave ata nuk kishin asnjë lloj imuniteti.
Gedi, Kenia
Vendosur në bregun e oqeanit Indian, 65 milje në veri të Mombasës, midis pyjeve të gjelbër, ky vendbanim mendohet se është themeluar në shekullin e 12-të. Gedi ka pasur tipare të përparuara urbane, si ujë të rrjedhshëm dhe tualete me pajisje shkarkimi. Arkeologët kanë gjetur vazo kineze Ming dhe qelq venecian në vendbanim, gjë që sugjeron se qyteti ishte një qendër e rëndësishme tregtare. Braktisja e tij pesë shekuj më pas, mbetet një mister.
Termessos, Turqi
Aleksandri i Madh e pëlqente këtë qytet – vendosur 1 mijë metra në shpatin e një mali – në një pozicion si fole shqiponjash dhe, pavarësisht se e rrethoi në vitin 333 para erës sonë, nuk arriti ta pushtojë. Tipari i tij më i famshëm është një teatër në stilin romak, që mund të akomodonte 4 deri në 5 mijë spektatorë. Qyteti u braktis rreth vitit 200 pas erës sonë, kur ujëmbledhësi i tij u shkatërrua nga një tërmet.
Mohenjo-daro, Pakistan
Themeluar rreth vitit 2500 para erës sonë, kjo qendër urbane në luginën Indus paraqet rrjetëzim rrugësh dhe një sistem kompleks kanalizimesh dhe duket se ka qenë pa pallate, tempuj apo monumente. Qyteti prosperoi me gati 40 mijë banorë që jetonin në rrafshinën pjellore dhe tregtonin me Mesopotaminë, por shkaqet e rrënimit të tij prej vitit 1900 para erës sonë mbeten misterioze.
Pripyat, Ukrainë
Pas shpërthimit të reaktorit numër 4 në Çernobil, në prill 1986, që lëshoi sasi të përqendruara radioaktiviteti në atmosferë, disa vendbanime të afërta u evakuuan, mes të cilave Pripyat, dikur një qytet me 49 mijë banorë ndërtuar për të strehuar punonjësit e centralit bërthamor. Tre dekada më pas, kjo relike e kulturës sovjetike është ripopulluar vetëm nga drerët, arinjtë, ujqërit dhe dhelprat. Tashmë mund të shkojnë atje edhe vizitorët që pasi të shohin qytetin e përfundojnë turin me një skanim për radioaktivitet.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
