Mrekullitë e botës? Kemi dëgjuar të gjithë për Koloseumin, Murin e madh kinez apo Taj Mahal. Por mrekullitë arkitekturore të botës nuk mbarojnë me një listë të shkurtër, vetëm se disa prej tyre nuk janë kaq të njohura. Në listën e mrekullive arkitekturore që nuk janë shumë të njohura në botë gjen nga të gjitha:
Pallati i parlamentit në Rumani
Ndërtesa më e madhe, më e shtrenjtë e më e populluar nga ana administrative në botë, pallati i parlamentit në Bukuresht është vërtet një mrekulli e pavënë re. “Ndërtuar nga diktatori i urryer komunist, Nicolae Ceausescu… ndërtesa është kaq masive saqë është e vështirë t’i bësh një fotografi që të nxjerrë vërtet në pah madhështinë e saj”, thotë Jann Hoke, një avokar që ka punuar në pallat gjatë mesit të viteve ’90.
Pallati i parlamentit në Bukuresht, Rumani ka rreth 3100 dhoma që shtrihen në një sipërfaqe prej 330 mijë metra katrorë. Ndërtuar në vitin 1984, ndërtesa neoklasike ka 12 kate e tetë kate nëntokësore. Projekti kushtoi një shumë të paprecedent prej 3.3 miliardë eurosh, por qytetarëve të Bukureshtit u mori një pjesë të madhe të qytetit. Për ta ndërtuar atë, u rrafshua një e pesta e Bukureshtit, përfshi disa nga lagjet më historike të tij, më shumë se 30 kisha e sinagoga dhe rreth 30 mijë shtëpi.
“Tapetet me motive në hyrjen qendrore që shtrihen përgjatë qindra metrave korridoresh të gjera, u endën brenda ndërtesës në kohën e ndërtimit të saj”, thotë Hoke. “Endja e tyre jashtë godinës dhe sjellja brenda nuk ishte e mundur për shkak të madhësisë së tyre”.
Xhamia e Madhe Djenne në Mali
Ndërtuar në vitin 1907, xhamia e madhe e Djenne është struktura më e madhe prej balte në botë, ndërtuar pothuajse tërësisht me tulla balte të pjekura në diell, rërë dhe një lloj përzierjeje balte prej llaçi e suvaje. Ajo konsiderohet një nga arritjet më të mëdha të stilit arkitekturor sudanezo-sahelian dhe është përshirë në listën e trashëgimisë së mbrojtur nga UNESCO në vitin 1988.
Tre minaretë e xhamisë janë të dekoruara me tufa palmash rodier, që dyfishohen në formën e skelave për riparimet e përvitshme- një traditë që është shndërruar edhe në një festival lokal në muajt prill e maj.
“Verërat e dhunshme të Afrikës së Veriut mund të shkaktojnë krisje në baltën e përdorur që dobësohet me kalimin e kohës”, thotë një banor, Abishek Lamba. “Përpara se të nisin shirat e përvitshëm, banorët vendas mblidhen dhe rimbështjellin të tërë ndërtesën me baltë nga një pus i tharë”.
Fortesa Derawar , Pakistan
Fortesa me përmasa monumentale, Derawar me 40 kullat e saj ngrihet mbi shkretëtirë në një formacion të mrekullueshëm katror. Të kombinuara me njëra-tjetrën, muret e fortesës formojnë një perimetër prej rreth 1500 metër katror dhe ngrihen 30 metra lartësi.
“Eshtë një strukturë e mrekullueshme në mes të shkretëtirës së Kolistanit”, thonë arkitektët. “Shumë njerëz nuk dinë asgjë për fortesën Deraëar. Madje edhe në Pakistan shumë nuk e njohin”.
Por kjo për një arsye të fortë: për të shkuar në fortesë, vizitorët duhet të marrin me qira një guidë të pajisur me makinë që të arrijnë të bëjnë turin rreth e qark fortesës që është një orë larg qytetit Bahawalpur, përmes shkretëtirës. E për të parë fortesën aty duhet leje e veçantë nga amiri, apo lideri lokal që të mund të hysh brenda saj.
Chand Baori, Indi
Një nga vendndodhjet më të lëna pasdore në Indi, Chand Baori e Rajasthan është një shkallare spektakolare në formë katrore, që zbret 13 kate në thellësi të tokës, me mure të pajisura me dhjetëra shkallë të dyfishta që zbresin 30 metër në fundin e burimit, ku të pret një pellg me ujëra ngjyrë jeshile smeraldi.
“Labirinthi hipnotizues i shkallëve simetrike duket se formon një rruginë të pafundme thellë nën tokë”, thotë një vizitor. Me 3500 shkallët e veta, Chand Baori është një nga shkallaret më të thella dhe më të mëdha të llojit të vet në botë.
Ndërtuar nga mbreti Chanda i dinastisë Nikumbha mes viteve 800 dhe 900 të erës sonë, Chand Baori u dizenjua të ishte sa praktike ashtu edhe e bukur. Për shkak të strukturës së burimit, fundi i shkallares mbetet më i freskët sesa sipërfaqja, që është kaq e kërkuar në peisazhin e nxehtë e të thatë të Rajasthan.
Stari Most, Bosnia-Herzegovina
Nëse secila nga objektet e mëdha arkitekturore ka një histori, Stari Most në Bosnje-Hercegovinë ka një histori rikthimi.
Ura me kurriz ndodhet në qytetin e Mostarit e shtrihet sipër lumit Neretva. 4 metra e gjerë, 30 metra e gjatë dhe 24 metra e lartë, ajo është një vendet më të njohura historike të vendit dhe një shembujt më të shkëlqyer të arkitekturës islamike në Ballkan.
Por, në vitet 1990, ura u shkatërrua nga forcat kroato-boshnjake gjatë luftës së Bosnjes. Pas luftës, qyteti dhe ura, nisën rindërtimin. Zgjati pothuajse 10 vjet për ta bërë realitet dhe në korrik 2004 një urë e re “e vjetër” u hap sërish.
Ndërsa ura ka ndryshuar me rikonstruksionin e saj, tradita e hershme mbetet e njëjtë: banorët vendas ende hidhen nga ura për t’u zhytur në ujërat e acarta të lumit Neretva për të treguar trimërinë dhe aftësitë e tyre.
Muri i madh i Indisë
Kemi dëgjuar të gjithë për Murin e madh të Kinës, por pak e dinë se India ka gjithashtu murin e vet të madh, që prej shumë kohësh është lënë në hije nga fqinji i tij lindor.
Muri i madh i Indisë të cilit i referohen gjithashtu edhe si Kumbhalgarh, është muri i dytë më i gjatë në botë, pas murit të madh kinez. I ndodhur në Rajasthan, muri është i trashë 4.5 metra në disa pjesë e shtrihet përgjatë 36 kilometrave duke pasur edhe shtatë dyer të fortifikuara.
Rana Kumbha, një sundimtar lokal e porositi ndërtimin e murit në vitin 1443 për të mbrojtur fortesën e tij, që ndodhet në një kodër sipër tij. “Legjenda thotë se pavarësisht disa përpjekjeve, muri nuk mundi të përfundohej”, thonë vendasit. “Më në fund, mbreti u konsultua me këshilltarët e tij shpirtërorë dhe u këshillua prej tyre të kryente një sakrifikim. Një vullnetar u ofrua për të dhënë jetën e tij kështu që të tjerët të mund të ishin të mbrojtur. Sot, porta kryesore qëndron atje ku u krye sakrifikimi njerëzor dhe koka e tij e prerë qëndron në një tempull.
Muri u zgjerua në shekullin e 19-të dhe tashmë mbron më shumë se 360 tempuj që ndodhen brenda mureve, por struktura mbetet një thesar i panjohur për pjesën më të madhe të botës.
Xhamia Sheikh Lotfollah, Iran
E ndodhur në sheshin Naghsh-i Jahan në qytetin Isfahan, xhamia që të habit me elegancën e saj u ndërtua midis viteve 1603 dhe 1619 gjatë mbretërimit të shahut Abbas I. Ajo mban emrin e babait të gruas së sundimtarit, sheikut Lotfollah, një akademik i respektuar libanez i Islamit.
Xhamia është e pazakontë e në të nuk gjenden minaret apo kopsht. “Arsyeja ka gjasa të jetë për shkak se xhamia nuk ka qenë e ndërtuar për përdorim public, por më shumë si vend faljeje për gratë e haremit të sulltanit”, thonë historianët.
Si e tillë, për tek vendi i faljes arrin duke kaluar nëpër një korridor të gjatë e të përdredhur nëntokësor. Për kubenë janë ndërtuar shumë tilla delicate që ndërrojnë ngjyrë gjatë ditës, nga krem në rozë.
Brenda vendit të shenjtë, mund të mrekullohesh me kompleksitetin e mozaikëve që zbukurojnë muret dhe tavanin jashtëzakonisht të bukur, me motive të verdha vezulluese. Rrezet e dritës së diellit që flitrohen përmes pak dritareve të larta e të zëna me rrjetë prodhojnë një lojë të pafundme dritëhijesh. Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
