Nga Shkëlzen Rrecaj
Panoramën e qytetit të Vushtrrisë e pasurojnë shumë objekte të vjetra arkitektonike që padyshim janë një pasuri e mirë e trashëgimisë kulturore të Kosovës. Prej këtyre objekteve vend të rëndësishëm ka edhe Hamami i vjetër apo ndryshe banje dikurshme publike. Për këtë, banorët e Vushtrrisë kanë rrëfime nga më të ndryshmet. Historitë që njerëzit tregojnë aq sa janë të përafërta, aq janë edhe larg njëra-tjetrës.
Përkitazi me datën e ndërtimit të këtij hamami, historianët janë të ndarë. Disa thonë të jetë ndërtuar në shekullin e XIV, ndërsa disa të tjerë janë të mendimit se i takon fundit të shekullit XVII, pa i harruar edhe të tjerët të cilët këmbëngulin se ky hamam është ndërtuar në shekullin XV.
Thuhet se hamamin e ka ndërtuar Gazi Ali Beu, e që është ndër banjat më të vjetra në Ballkan dhe i cili ka qenë në funksion deri pas Luftës së Dytë Botërore.
Hamami ka shërbyer për meshkuj dhe për femra, të cilët pastroheshin me radhë në ditë të caktuara. Në të hyrë të saj gjendet një korridor 4×10 metra e pastaj gjendet salla e madhe. Në këtë sallë frekuentuesit e hamamit linin teshat e palara derisa ata bënin banjë. Pas sallës është shatërvani me gurë, ku tërë kohën rridhte ujë i ftohtë dhe i nxehtë dhe dy galeri, të cilat shërbenin për të bërë banjë. Aty ndodheshin nga dy vaska guri ku shkarkohet uji i nxehtë, i ardhur nga depozita.
Në Hamam të Vushtrrisë ditët kanë qenë të ndara për meshkuj dhe femra. Të enjten hamami përdorej nga gratë, e për të dalluar këtë ditë kujdestari i hamamit varte te dera e hyrjes një peshqir me ngjyra. Banorët e qytetit të vjetër tregojnë se në kohën kur përdorej nga femrat, nuk ka qenë e lejuar që meshkujt të afroheshin. Ata gjithashtu thonë se në hyrje vendoseshin disa çarçafë që pamundësonin të shiheshin femrat po kështu nuk lejoheshin të shikonin se kush hynte e kush dilte nga hamami.
Karakteristikë për Hamamin e vjetër është uji që vinte në të, e që sillej nëpër gypa të qeramikës nga bjeshkët lindore të fshatit Banjë. Ambienti i hyrjes është i ndërtuar nga gurë shtufi, si duket në një fazë të dytë, ndoshta në shekullin XVIII. Banja është e ndërtuar nga gurët e butë ngjyrë të bardhë të murosur me mjeshtri. Pullazi është i ndërtuar në formë kupole. Pjesa më e hershme e hamamit është volumi i përdheses me tri kupolat e ulëta ku është ambienti i ndërmjetmë, dy ambientet e larjes dhe depozita e ujit. Në anën e lindore të hamamit është kthina për tharjen e rrobave si dhe tualeti. Lokalet e banjës janë të shtruara me gurë mermeri të bardhë. Kazani për nxjerrjen e ujit gjendet në anën lindore të saj. Ky vend quhet Çylhan. Uji nxehej me dru të cilat silleshin nga malet përreth Vushtrrisë. Në kupolat sipër hamamit gjenden disa vrima të vogla në formë rrethi të mbuluara me qelq, të cilat kanë shërbyer për ndriçimin e lokaleve të brendshme me anë të rrezeve të diellit.
Edhe përkundër që Hamami i Prishtinës është fasaduar dha ka marrë ngjyrë të bardhë, ai i Vushtrrisë ka arritur t’i shpëtojë rrënimit dhe fasadimit duke ruajtur vjetërsinë e dikurshme. Për ta rikthyer shkëlqimin që dikur e ka patur kjo banjë publike është punuar një kohë. Faza e parë në të cilën ishte paraparë konservimi dhe restaurimi kapërfunduar.
Tesheshi.com ka kontaktuar me drejtoren për Kulturë, Rini dhe Sport të Kuvendit Komunal të Vushtrrisë, znj. Shpresa Rama, me qëllim tëinformimit lidhur me arsyet e ngecjes së punimeve dhe se çfarë do të shërbejë ky objekt pasi që t’i rikthehet pamja e dikurshme.
“Punimet në Hamamin e qytetit për fazën e cila është paraparë konservimi dhe restaurimi kanë përfunduar. Kjo fazë, e cila ka përfshirë vetëm trajtimin emergjent të konservimit dhe restaurimit është mbështetur nga ambasada amerikane,” theksoi znj. Rama për tesheshi.com.
Më tej ajo tha: “Ne jemi duke punuar për tëtërhequr fonde të reja për restaurimin e brendshëm dhe me funksionalizimin e përgjithshëm të hamamit. Tek pas kësaj faze do ta hedhim nëdiskutim se përçfarë do ta destinojmë. Kemi dërguar kërkesë në ambasadën turke dhe jemi duke pritur nëse kërkesa jonëpër vazhdimin e punimeve do të mbështetët dhe kështu hamami të kthehet përfundimisht nëshërbim të qytetarëve të Vushtrrisë.”
Pas restaurimit të Kalasë dhe Urës së Gurit shpresojmë që edhe Hamami i vjetër që sa më shpejt t’u rikthehet qytetarëve dhe vizitorëve të shumtë që çdo ditë e më shumë po vinë për të parë trashëgiminë kulturore të Kosovës. /tesheshi.com/
