Lideri turk, sipas titujve kryesorë të medias perëndimore, la mënjanë kortezinë diplomatike gjatë takimeve që ishin dizenjuar të çimentonin lidhjet midis dy shteteve rivale.
Ajo që u promovua si një vizitë pioniere në Greqi, e para e një presidenti turk në 65 vjet, u shndërrua në një teatër verbal lufte ndërsa Recep Tayyip Erdoğan, duke refuzuar kortezitë diplomatike, kapërceu një sërë vijash të kuqe.
Kështu përshkruhet vizita e Erdogan në një artikull të “The Guardian”. E përditshmja londineze, vijon duke analizuar se konfliktet e lëna në gjendje gjumi – mes të cilave edhe traktati i Lozanës që përcaktoi kufijtë mes dy kombeve në vitin 1923 – u hapën me forcë nga Erdogan në vizitën e tij historike të dominuar nga paparashikueshmëria e një lideri si ai.
Brenda një ore pasi kishte dalë nga avioni, politikani grushtues ishte duke shkëmbyer replika me kreun e shtetit grek, Prokopis Pavlopoulos.
Athina, tha ai pa iu shmangur rrezikut, nuk do të kishte hyrë kurrë në NATO nëse nuk do kishte qenë për mbështetjen e Ankarasë. Si një aleate në këtë organizatë, tha Erdogan, ajo duhet të kërkojë përmirësimin e të drejtave të besimit për minoritetin musliman në Traki që është shenjtëruar në traktatin e Lozanës. Ai këmbënguli në këtë pikë, siç e përshkruan gazeta, i ulur me fytyrën si prej guri në sanktuarin e brendshëm të pallatit presidencial.
“Ka nevojë të modernizohet”, tha ai për traktatin, që prej kohësh rregullon marrëdhëniet greko-turke dhe shihet si një gur themeli për paqen rajonale. Presidenti grek, dukshëm i shtangur, u kundërpërgjigj duke e cilësuar traktatin të panegociueshëm.
“Traktati i Lozanës përcakton territorin dhe sovranitetin e Greqisë, dhe të Bashkimit Europian, dhe ky traktat është i panegociueshëm. Nuk ka mangësi, nuk ka nevojë të rishikohet apo përditësohet”.
Me tensionet që janë të larta midis dy shteteve anëtare të NATO-s, rivalë prej një kohe të gjatë dhe fqinj me njëri-tjetrin, Athina kishte shpresuar që udhëtimi 48 orësh do të sillte në një qasje të re marrëdhëniet e brishta dypalëshe. Dënimi ndërkombëtar i asaj që I cilësuar shtypje e institucioneve demokratike nga ana e Erdogan pas grushtit të dështuar të shtetit, vitin e kaluar, ka dëmtuar marrëdhëniet e tij me Europën dhe Shtetet e Bashkuara dhe kjo donte të thoshte, më pak udhëtime në Perëndim për liderin turk. zyrtarët grekë menduan që ai do ta përdorte vizitën për të marrë tonalitete më pajtuese. Tapeti i kuq u shtrua pa hezitim sikundër banda ushtarake dhe rojet presidenciale në kostume kombëtare bënë nderimet e rastit.
Në një prej atyre që do të mbahen mend si operacionet më të mëdha të sigurisë – me 2800 policë të nxjerrë nëpër kryeqytet, snajpera në çati dhe komando, qen zbulues, ekspertë eksplozivi nëpër rrugë, vizita e tendosi Athinën.
Por, lideri turk 63 vjeçar, ndërsa falënderonte mikpritësit për gjithë këto, vijoi me deklaratat e veta, shkruan “The Guardian”.
Në bisedimet që pasuan me kryeministrin grek, Aleksis Cipras, ai i shastisi grekët duke u thënë se nuk po përkujdeseshin për trashëgiminë osmane dhe se nuk mundësonin vendin e duhur të faljeve për muslimanët. Qiproja, argumentoi ai, nuk është bashkuar, për shkak se qipriotët grekë vazhdojnë të refuzojnë një marrëveshje të drejtë dhe të qëndrueshme. Ai kritikoi po ashtu pabarazinë midis grekëve që fitojnë 15 mijë euro në vit dhe minoritetit musliman turqisht-folës në Trakinë veriore që fiton rreth 2200 euro në muaj.
Athina, vijoi ai, duhet të kthejë pas tetë ushtarët turq të cilët u arratisën në Greqi pas grushtit të shtetit, edhe pse sistemi gjyqësor i vendit ka bllokuar riatdhesimin e tyre me argumentin se nuk u sigurohej një gjykim i drejtë.
Cipras e kaloi këtë pjesë duke thënë se respekti për ligjin ndërkombëtar ishte në bazë të marrëdhënieve solide midis dy fqinjeve.
Marrëdhënie të tensionuara
Marrëdhëniet midis Turqisë dhe Greqisë janë prej kohësh të tensionuara. Armiqësia mes tyre shkon pas që nga koha e sundimit osman, përpara se të niste lufta e përgjakshme për pavarësi e vitit 1821 që solli edhe krijimin e shtetit modern grek në vitin 1830.
Konflikte të mëpassshme pasuan mes të cilave më i vështiri ai i vitit 1922 kur ushtria greke pësoi një mposhtje katastrofike në Azinë e Vogël, duke sjellë shkëmbime masive të popullsisë – dhe themelimin e republikës së Turqisë.
Dy vendet iu afruan luftës sërish në vitin 1996 për shkak të disa ishujve të pabanuar në detin Egje. Së fundmi, tensionet janë rritur për shkak të rolit të Greqisë në krizën e refugjatëve, bisedimeve të dështuara për ribashkimin e Qipros dhe sipas zyrtarëve të Athinës, edhe shkeljeve të vazhdueshem të hapësirës së saj ajrore dhe detare në detin Egje.
Grekët, gjithsesi, shton “The Guardian” janë të ndërgjegjshëm se gjeografia bën që ata të bashkëjetojnë me Turqinë dhe se përfitojnë më shumë se gjithkush, nëse Ankaraja mbetet e ankoruar në Europë.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
