Nga Blerim Kore
Mjeshtrat gurgdhendës në qytetin e Gjirokastrës po ripërtërijnë traditën e shtrimit me kalldrëm të rrugëve të brendshme të qytetit. Pas viteve ’90-të si shkak edhe i largimit të gurgdhendësve në emigracion, ky zanat u zbeh. Së fundi në qytet është rikthyer tingulli i çekanëve të skalistëve të gurit që punojnë për shtrimin me “qylyma guri” të rrugëve në pjesën muzeale të qytetit.
Mes skalitësve te gurit në rrugët e kalldrëmta
Tingulli i çekanëve dhe daltave që skalisin gurët për kalldrëmet e gurta është rikthyer ditët e fundit në një prej rrugeve karakteristike që lidh zonën muzeale me lagjen “18 shtatori”. Rruga “Lufta e Mashkullorës” ka nisur të zhurmojë nga gurgdhendësit dhe mjeshtrat e skalitjes së gurit, të cilët po punojnë për restaurimin e kalldrëmit të gurtë. Kjo rrugë karakteristike u dëmtua gjatë punimeve për ndërtimin e ujësjellësit të ri të qytetit, ndërkohë që firma zbatuese e punimeve ka marrë përsipër rikonstruksionin e pjesës së dëmtuar.
“Pjesë e punimeve për ndërtimin e ujësjellësit të ri të Gjirokastrës, është edhe rehabilitimi i segmenteve rrugore të dëmtuara gjatë punimeve duke përfshirë edhe rrugët e kalldrëmta në qytet”, shprehet projekt menaxheri, Admir Martini. Por punimet rehabilituese nuk kanë përfshirë vetëm pjesën e dëmtuar gjatë shtrimit të tubacioneve por kanë përfshirë pjesën më të madhe të rrugës së kalldrëmtë duke bërë të mundur restaurimin e plotë të saj. Gurgdhendësi Xhelo Rondo shprehet se gjatë muajve të fundit ka punuar për shtrimin me kalldrëm të disa segmenteve rrugore. “Në Gjirokastër po rikthehet tradita shekullore e shtrimit me kalldrëm të rrugëve të qytetit. Gjatë muajve të fundit unë kam punuar për shtrimin me kalldrëm të pedonales që lidh qytetin me Parkun e Viroit si dhe në disa kalldrëme në lagjet muzeale”, pohon ai. “Gjithmonë e më shumë ne po kryejmë punime per rikonstruksionin e rrugëve të kalldrëmta në Gjirokastër duke i dhënë më shumë bukuri qytetit edhe për turistët”, shprehet gurgdhendësi Beni Baxha.
Rikthehen mjeshtrat gurgdhendës nga emigracioni
E veçantë është se krahas fondeve të akorduara nga qeveria, për shtrimin me kalldrëm të rrugëve të qytetit po ndihmojnë edhe biznesi lokal si dhe organizatat jofitimprurëse. Zbatimi i nismave të tilla po krijon mundësinë e punësimit të mjeshtrave gurgdhendës të kthyer nga emigracioni. 
Mërkur Shameti, për 20 vite ka punuar në Greqi si gurgdhendës. “Pasi u ktheva këtu në Gjirokastër së bashku me familjen fillimisht e pata të vështirë të punësohesha por me kalimin e kohës u shtuan punimet me gur të skalitur dhe veçanërisht shtrimi i rrugëve me kalldrëm”. Ai e ndërpret bashkëbisedimin për të latuar me daltë dhe çekan një prej gurëve dhe më pas plot kujdes e vendos në rradhën e kalldrëmtë. “Tashmë, vazhdon bisedën gurgdhendësi, kam punuar në disa raste të tilla si në shtrimin me gur të skalitur të pedonales së Viroit, disa rrugë në lagjet muzeale,etj”.
Tradita përcillet tek të rinjtë
Pjesë e grupit të gurgdhendësve që punojnë për restaurimin e rrugëve të kalldrëmta në Gjirokastër po bëhen edhe të rinjtë. Me kalimin e kohës kjo mjeshtri po përcillet tek të rinjtë duke krijuar mundësi jo vetëm për vazhdimin e traditës por edhe për punësimin e tyre. I riu Tomor Baxha vazhdimisht ka punuar me gurgdhendësit me përvojë duke bërë të mundur mësimin e këtij zanati. Me çekanin në duar ai skalit plot dëshirë gurët e kalldrëmeve në Gjirokastër duke i përngjasuar mjeshtrave të vjetër të qytetit. 
“Filimisht kam punuar disa vite në punime të ndryshme me gur dhe me kalimin e kohës arrita të mësoja zanatin e gurgdhendësit. Së fundi kam punuar për shtrimin e disa kalldrëmeve në qytetin e Gjirokastrës”, thotë Tomori ndërsa së bashku me mjeshtrat e vjetër skalit gurët e rrugës së kalldrëmtë. “Për mua është një zanaa që e bëj me dëshirë pasi qysh në moshë të vogël kam dëgjuara çekanët e gurgdhendësve në rrugët e kalldrëmta duke parë edhe punën që bënin. Përpiqem që me kalimin kohës të mësoj sa më shumë nga ky zanat duke iu përngjasuar atyre për të skalitur kalldrëme që ti rezistojnë kohës”, thotë gurgdhendësi i ri.
Domosdoshmëri mirëmbajtja e kalldrëmeve
Zhvillimi i turizmit dhe fluksi në rritje i vizitorëve vendas dhe të huaj në Gjirokastër po nxjerr si domosdoshmëri zbatimin e projekteve mirëmbajtëse në rrugët e kalldrëmta. Së fundi me fondet e akorduara nga qeveria u mundësua restaurimi i rrugëve të kalldrëmta që përshkojnë lagjet Varosh dhe “11 Janari”, rruga që të çon në banesën e shkrimtarit Ismail Kadare, shtrimi me gurë të skalitur i pedonales Gjirokastër-Parku i Viroit, etj. Sipas specialistëve të trashëgimisë kulturore, Gjirokastra e UNESCO-s nxjerrë si domosdoshmëri mirëmbajtien e rrugëve të kalldrëmta si një prej vlerave unikale dhe të papërsëritshme të qytetit. Aktualisht në qytetin e gurtë, ka 9 km rrugë të shtruara me kalldrëm ndërkohë që një pjesë e tyre është e dëmtuar. Pjesa më e madhe e këtyre “qylymave” me gurë të skalitur ndodhen në pjesën historike të qytetit, në lagjet karakteristike të preferuara për tu vizituar edhe nga grupet turistike vendase dhe të huaja. Kjo problematikë ka ardhur edhe si shkak i lëvizjes së automjeteve në to. /tesheshi.com/
