Pentagoni amerikan njoftoi këtë javë se do të dërgojë në Ukrainë municion të uraniumit të varfëruar që shpojnë forca të blinduara si pjesë e një pakete të re ndihme, të cilën një zyrtar i lartë rus e quajti “akt kriminal”, shkruan Reuters, dhe më poshtë jep më shumë detaje rreth këtij lloji municioni.
Çfarë është ajo?
Uraniumi i varfëruar është nënprodukti i dendur që mbetet kur uraniumi pasurohet për t’u përdorur në reaktorët bërthamorë ose për të prodhuar armë bërthamore. Ai është ende radioaktiv, por përmban shumë më pak izotope U-235 dhe U-234, shumë më pak se sasia në mineralin natyror të uraniumit, gjë që redukton radioaktivitetin e tij.
Ky material përdoret për armë pikërisht për shkak të densitetit të lartë, për faktin se ndizet vetë në temperatura dhe presione të larta dhe për shkak se bëhet më i mprehtë kur shpon armaturën, sqaron Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA).
“Kur uraniumi i varfëruar godet një objektiv, ka një rritje dramatike në temperaturën e sipërfaqes së tij. Pas depërtimit të armaturës së mjetit të synuar, fragmentet më të mëdha ‘përtypin’ gjithçka brenda dhe piroforiteti i uraniumit rrit shanset që karburanti ose municioni në automjet të shpërthejë“, sipas Muzeut të Rrezatimit dhe Radioaktivitetit në Oak Ridge, Universiteti në Tenesi, SHBA.
Në përkthim, kur një municion i tillë godet armaturën e tankut, ai depërton në të në një pjesë të sekondës përpara se të shpërthejë në një re flakëruese pluhuri dhe metali, dhe temperaturat e mëdha bëjnë që karburanti dhe municioni i rezervuarit të shpërthejnë.
Kush e zotëron atë?
Sipas Koalicionit Ndërkombëtar për Ndalimin e Armëve të Uraniumit, këto municione (të cilat nuk klasifikohen si armë bërthamore) prodhohen nga Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, Rusia, Kina, Franca dhe Pakistani.
Koalicioni shton se ka të dhëna se 14 vende të tjera në botë e kanë në ruajtje këtë municion.
Cilat janë rreziqet?
Ka shumë studime, si dhe polemika, në lidhje me efektet e ekspozimit ndaj armëve të uraniumit të varfëruar, veçanërisht në linjat e betejës ku përdoreshin municione të tilla, si Lufta e Gjirit (1990-1991) dhe bombardimet e NATO-s ndaj Jugosllavisë në 1999. shkruan Reuters.
Përafërsisht 340 ton uranium të varfëruar u përdorën në municion gjatë Luftës së Gjirit të vitit 1991, ndërsa 11 tonë të këtij materiali u përdorën në Ballkan, sipas Royal Society, një shoqatë e shkencëtarëve nga Londra.
Është e rrezikshme gëlltitja ose thithja e sasive të caktuara të uraniumit, madje edhe të varfëruar, sepse shkakton probleme me veshkat dhe rrit rrezikun e formave të ndryshme të tumoreve.
Kundërshtarët e këtyre armëve, si Koalicioni Ndërkombëtar për Ndalimin e Armëve të Uraniumit, deklarojnë se pluhuri i krijuar nga përdorimi i këtyre armëve mund të thithet, ndërsa municioni që humbet objektivin mund të helmojë ujin dhe tokën.
Britania e Madhe, e cila njoftoi në mars se do të dërgonte municione të tilla në Ukrainë, thekson në udhëzimet e saj se është e vështirë të thithësh sasi të tilla pluhuri të uraniumit të varfëruar për të shkaktuar lëndime.
Çfarë thotë shkenca?
Një raport i vitit 2002 nga Shoqëria Mbretërore deklaroi se rreziqet për veshkat dhe organet e tjera nga përdorimi i municioneve të uraniumit të varfëruar janë shumë të ulëta për shumicën e ushtarëve në vijën e frontit, si dhe për ata që jetojnë në zonat e konfliktit, shkruan Reuters.
“Në kushte ekstreme dhe nën supozimet e zhvillimit më të keq të situatës, ushtarët trupi i të cilëve përfundon me sasi të madhe pluhuri mund të kenë probleme me veshkat dhe mushkëritë. Ndotja e mjedisit mund të jetë shumë e ndryshueshme, por në shumicën e rasteve rreziku i sëmundjeve shoqëruese është shumë i ulët. Në rastin më të keq, nivelet e larta lokale të uraniumit mund të shfaqen në ushqim, ujë dhe të ndikojnë në veshkat”, shkruan Royal Society.
IAEA thekson se një numër i vogël veteranësh nga Lufta e Gjirit kishin në trupin e tyre fragmente të uraniumit të varfëruar që nuk mund të hiqeshin me operacion, gjë që çoi në një sasi të madhe të këtij materiali në urinë, por pa probleme të tjera shëndetësore.
Studimet vënë në dukje se ka një “një rritje të vogël (por jo statistikisht të rëndësishme) në shkallën e vdekjeve te veteranët, por ajo lidhet më shumë me aksidentet sesa me sëmundjet,” tha IAEA, duke shtuar: “Kjo nuk mund të lidhet me ekspozimin ndaj të varfërve. uranium”.
Në raportin e Programit të Mjedisit të OKB-së për ndikimin e uraniumit të varfëruar në Serbi dhe Mal të Zi, thuhet se “nuk ka ndotje të konsiderueshme, të përhapur”. Disa politikanë nga Serbia e kundërshtojnë këtë dhe thonë se janë raportuar një numër i caktuar i vdekjeve nga tumoret malinje.
Çfarë thotë Rusia?
Duke përsëritur paralajmërimet e mëparshme të Moskës, zëvendësministri i Jashtëm rus Sergei Ryabkov tha se duke dërguar municione të tilla, Uashingtoni po provokonte një përshkallëzim të konfliktit në Ukrainë, sipas Reuters.
“Ky nuk është vetëm një hap në përshkallëzim, por një tregues i shpërfilljes së pabesueshme të Uashingtonit për pasojat mjedisore të përdorimit të municioneve të tilla”. /tesheshi.com/
