Muzeumet dhe memorialet rreth e qark globit shfaqin histori vdekjeje, padrejtësie dhe shkatërrimi. Me mijëra njerëz vizitojnë këto vendndodhje katastrofash për çdo vit.
Fotografi i turizmit të errët
Fotografi Ambroise Tézenas i cili ka shkrepur fotografitë ka dokumentuar dhjetëra vendndodhje të “turizmit të errët” në gjithë botën, në librin e tij “Unë isha këtu: fotografi të Turizmit të Errët”.
Katër vjet përpara se të niste të fotografonte vendet e vdekjes dhe shkatërrimit që janë shndërruar në atraksione turistike, Ambroise Tézenas ndodhej në Indonezi, për të dokumentuar pasojat e Cunamit në Sri Lanka. Cunami i vitit 2004 vrau rreth 226 mijë njerëz. “Lotët e të mbijetuarve ende jetojnë në kujtesën time”, shkrua ai. “Ideja se ky vend mund të shndërrohej në një ‘mundësi fotografimi’, më sëmurte”.
Por, në vitin 2008, Tézenas zbuloi se frika e tij ishte realitet. Një tren që lidhte Colombo-n me Galle-n e që ishte marrë nga cunami, ishte zbuluar në xhungël. “Njerëzit mund ta vizitonin për të treguar respekt e për të bërë fotografi”, thotë Tézenas. I prekur nga ajo që lexoi dhe i intriguer nga ajo që motivon qëniet njerëzore të vizitojnë zonat e katastrofave, Tézenas nisi një projekt gjashtëvjeçar që e çoi atë në dhjetëra vende të tjera të “turizmit të errët” në gjithë botën.
Fshati-martir Oradour-sur-Glane, në Francë Në qershor 1944, trupat naziste marshuan në fshatin e qetë të Oradour-sur-Glane në Francën e pushtuar, dhe grumbulluan 642 fshatarë në sheshin e qytezës. Burrat u futën në hangar, dhe gratë e fëmijët u mbyllën brenda kishës e gjithçkaje iu vu flaka. Ata që nuk u mbytën nga tymi apo nuk u dogjën nga flakët, u qëlluan ndërsa përpiqeshin të largoheshin nga zjarri. Historianët besojnë se trupa e shënjestruan fshatin pasi kishin marrë të dhëna se banorët ishin të përfshirë me Rezistencën. Në vitin 1946, qeveria franceze e shpalli vendin një memorial kombëtar.
Kampi i përqendrimit në Aushvic u ngrit nga autoritetet gjermane në vitin 1940, në periferinë e Ośëięcim për të grumbulluar polakët e ndaluar në arrestimet masive. Deri në vitin 1942, ishte një prej rrjeteve më të mëdha të kampeve naziste të vdekjes, ku të burgosurit bënin punë të detyruar, i nënshtroheshin eksperimenteve çnjerëzore mjekësore dhe vrasjes masive. Muzeumi shtetëror Auschëitz-Birkenau është një memorial dhe muzeum kushtuar mujtimit të atyre që u vranë në kampe – numër që vlerësohet të jetë 1 milion e 200 mijë njerëz- gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Tuol Sleng është portret i mizorisë. Fotografitë e kufomave të stër-munduara veshin muret e dhomës në një letër muri makabre dhe spërkama gjaku mbushin tavanin – provë e arrestimit sistematik, torturës dhe masakrimit të civilëve kamboxhianë gjatë mbretërimit përndjekës të Khmerëve të Kuq. Dekada pasi luajti një rol integral në masakrat më të rënda të shekullit të 20-të, ish-qendra e ndalimit tani fton turistët të eksplorojnë historinë e saj të dhunës. Kjo skenë në Tuol Sleng nuk është e pazakontë. Çdo vit, miliona të ashtuquajtur “turistë të errët” mblidhen nëpër memorialet e luftërave, vendndodhjet e katastrofave natyrore dhe burgjeve të tmerrshëm rreth e qark botës për të qenë dëshmitarë të asaj që mbetet nga e kaluara tragjike.
Në vitin 1982, forcat izraelite pushtuan jugun e Libanit pas vitesh tensioni. Në reagim, grupi i sapoformuar militant i Hezbollahëve, nisi një fushatë guerille kundër pushtimit. Me mijëra civilë libanezë dhe palestinezë u vranë dhe qindra mijë u zhvendosën gjatë pushtimit të hidhur 18-vjeçar që përfundoi në vitin 2000 kur Izraeli tërhoqi trupat e veta. Vendndodhja turistike e Rezistencës u hap në vitin 2010, në Mleeta—një bazë strategjike ushtarake për Hezbollahët – për të përkujtuar 10-vjetorin e tërheqjes izraelite.
Në prill 1986, një seri gabimesh në uzinën e Çernobilit në Bashkimin Sovjetik përgatiti katastrofën më të madhe bërthamore në histori. Disa shpërthime zbërthyen kapsulën e reaktorit numër katër, duke lëshuar një re me material radioaktiv në atmosferë. Era e shpërndau pluhurin toksik sipër Ukrainës, Bjellorusisë dhe Rusisë, duke lënë me milionë hektarë tokë të kontaminuar. Mbi 100 mijë njerëz u evakuuan përfundimisht dhe sëmundjet e lidhura me radiacionin vazhdojnë të përndjekin ata që u ekspozuan ndaj nivele të larta të materialit toksik. Turistët tashmë mund të vizitojnë Zonën e Përjashtuar, terrenin e braktosur që rrethon reaktorin. Qyteti-fantazmë i Pripyat në Ukrainë është shpallur i pasigurtë për jetesën e njerëzve për 24 mijë vjet.
Në vitin 1975, Khmerët e Kuq morën kontrollin e Kamboxhias, duke nisur një genocid të përgjakshëm që deri në fund mori jetën e gati 1.7 milionë njerëzve. Në një përpjekje radikale për të krijuar një shoqëri pa klasa, njerëzit u zhveshën nga titujt dhe pronat e tyre dhe u detyruan në punë të rënda në ferma të përbashkëta në fshat. Ata që nuk vdiqën nga sëmundjet dhe uria, u ndaluan dhe u torturuan në qendra ekzekutimi si ajo në Tuol Sleng. Vlerësohet se 17 mijë të burgosur kaluan përmes ish-shkollës së mesme të shndërruar në burg dhe përfunduan të varrosur në fushat e vrasjeve jashtë Phnom Penh.
Midis prillit dhe korrikut 1994, anëtarët e shumicës etnike Hutu në Ruanda masakruan rreth 800 mijë njerëz dhe përdhunuan një çerek milioni gra në një fushatë të dhunshme shtypjeje për të zhdukur pakicën Tutsi. Si pasojë e masakrave, afërsisht 2 milionë Tutsi u larguan drejt Tanzanisë, Burundit dhe Zairesë nga frika e hakmarrjes, vrasjeve të mëtejshme apo krizës humanitare. Memoriale për këtë genocide në Ruanda ruajnë dhe ekspozojnë kockat e të vdekurve.
Torturat dhe ekzekutimet ishin të zakonshme në burgun Karosta në afërsi të Liepaja, Letoni, që u përdor nga nazistët dhe sovjetikët si burg ushtarak për pjesën më të madhe të shekullit të 20-të. Burgu ushtarak prej asaj kohe u shndërrua në një muzeum ku vizitorët mund të hamendësojnë jetën pas hekurave dhe të qëndrojnë edhe gjatë natës.
Torturat dhe ekzekutimet ishin të zakonshme në burgun Karosta në afërsi të Liepaja, Letoni, që u përdor nga nazistët dhe sovjetikët si burg ushtarak për pjesën më të madhe të shekullit të 20-të. Burgu ushtarak prej asaj kohe u shndërrua në një muzeum ku vizitorët mund të hamendësojnë jetën pas hekurave dhe të qëndrojnë edhe gjatë natës.
