Nga Bashkim Kastrati
Shqiptarët e Kosovës, në fillim të viteve ’90-ta kanë pasur si synim rritjen e tyre etnike, në mënyrë që popullata shqiptare të jetë dominuese bindshëm. Kjo është një nga arsyet pse në atë periudhë kohore ka pasur trend të lartë të lindshmërisë. Bile në zona rurale, lindja e shumë djemve ka qenë e preferuar; një “djalë më shumë, një pushkë më shumë” ishte një thënie e asaj kohe, cila e kishte kuptimin se Kosova nuk do të mund të fitohet pa luftë dhe për këtë arsye duhen sa më shumë njerëz të pushkës.
Karakteristikë e asaj periudhe kohore ishte edhe emërtimi i fëmijëve. Duke pasur parasysh rrethanat e okupimit, emrat u janë përshtatur atyre rrethanave. Prandaj, në fillim të viteve ’90-ta, ndër emrat që janë përdorur më së shumti kanë qenë Qëndrim, Qëndresa, Pajtim, Durim, Çlirim, Shqiponjë etj etj.
Por vitet e fundit të dhënat flasim se ka rënie të vazhdueshme të lindshmërisë krahasuar me vitet pararendëse, pasi që krahasuar me vendet e rajonit, sidomos me Serbinë, Kosova qëndron më mirë.
Sipas sociologëve, një nga arsyet e rënies së lindshmërisë është planifikimi familjar, lëvizja e popullatës nga zonat rurale, në ato urbane, por edhe ndryshimi i rrethanave socio-ekonomike, ku tani gjithnjë e më shumë po preferohet ajo që njihet si familja bërthamë – prindërit me fëmijë dhe jo familja e madhe.
Nëse u kthehemi statistikave aktuale, mesatarja e lindjeve brenda 24 orëve, në Klinikën Gjinekologjike Obstetrike të Qendrës Klinike Universitare të Kosovës, është rreth 35 foshnje bëjnë të ditur zyrtarët shëndetësorë. Gjatë vitit 2016, në këtë Klinikë kanë lindur 10 mijë e 400 foshnje.
Në vitin 2016, në Spitalin e Përgjithshëm në Pejë, janë kryer 2171, në Spitalin e Prizrenit 3619 lindje, në atë të Gjilanit 1852 lindje, në Spitalin e Ferizajt, 1644 lindje, në Spitalin e Mitrovicës, 1607 lindje, në Spitalin e Gjakovës 2116 lindje, kurse në Spitalin e Vushtrrisë 205 lindje ( numër i kufizuar meqë Spitali gjatë vitit 2016, ishte në renovim dhe shërbimet ofroheshin tek Spitali i Mitrovicës).
Pra, në nivel të Kosovës ka rënie të lindshmërisë, por jo edhe në Klinikën Gjinekologjike, meqë ajo është qendër referente për gjithë vendin.
Rënia e lindshmërisë ka filluar që nga paslufta
Zyrtarë në Ministrinë e Shëndetësisë kanë bërë të ditur se Kosova po shënon rënie të lindshmërisë nga viti në vit. Sipas tyre të dhënat që posedojnë, përgjatë 15 vjetëve është vërejtur rënie rapide e lindjeve ndërmjet viteve 2001 dhe 2003 për rreth 5,000 lindje më pak.
Në bazë të raportit perinatal, që e posedon zyra e Organizatës Botërore të Shëndetësisë në Kosovë, që lansohet çdo vit nga Ministria e Shëndetësisë dhe Organizatat e Kombeve të Bashkuara, në vitin 2014 është shënuar rënie e lindshmërisë, e që ka qenë rreth 5 mijë lindje më pak. Po ashtu, edhe më pas, sipas këtyre raporteve për çdo vit janë raportuar nga 500 lindje më pak.
Ndërsa sipas raporteve të Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK), numri i lindjeve të gjalla (të regjistruara) për vitin 2016 ishte gjithsej 30,331 lindje të gjalla, prej tyre me vendbanim te përhershëm të nënës në Kosovë (rezident) ishin gjithsej, 30,069 lindje. Ky numër i lindjeve do të merret si bazë në vlerësimin e popullsisë rezidente në Kosovë.
Po sipas raportit të ASK-së, të dhënat e fertilitetit tregojnë rënie, 2 fëmijë për një grua, mosha mesatare e të martuarve ishte për burra 30.8 vjeç dhe për gra 27.3 vjeç.
Ndryshe, sipas informacioneve të marra nga Instituti i Statistikave të Shqipërisë (INSTAT) statistikat vitale për tremujorin e tretë të vitit 2016, pasqyrojnë një rënie me rreth 8.8 përqind të shtesës natyrore të popullsisë në krahasim me tremujorin e tretë të vitit 2015. Ndërkohë nëse do ti hedhim një sy lindjeve gjatë tremujorit të tretë të këtij viti do të vëmë re që ato ishin 7.602 duke pësuar një rënie me 12.8 përqind krahasuar me të njëjtin tremujor të një viti më parë. Ndërsa për sa i përket vdekjeve gjatë tremujorit të tretë 2016, numri i vdekjeve ishte 4.453 duke shënuar gjithashtu një rënie me 15.4 përqind krahasuar me tremujorin e tretë të vitit 2015.
Sipas të dhënave Serbia, Kroacia dhe Bosnja e Hercegovina janë tre vendet e Ballkanit Perëndimor të cilat humbasin pjesën më të madhe të popullsisë në vit. Në këto vende më shumë ka vdekje se sa lindje. Ndërsa Maqedonia viteve të fundit ka bërë kthesë sa i përket rritjes së lindshmërisë, kjo si rezultat i një fushate qeveritar për subvencionimin e fëmijës së tretë deri në 50 % të rrogës mesatare. Në vitet e fundit u bë Fushatë mediatike për familje me shumë fëmijë, subvencione për vjersha dhe autorë që i promovojnë vlerat familjare, kompensim shtetëror për fëmijën e tretë. /tesheshi.com/
