Nga RACHEL FINN & DAVID WRIGHT
Ka kohë që uturima e tyre dëgjohet në thrillerët amerikanë, përdoren si shpërndarës malli nga kompania Amazon, vëzhgojnë zonat e fatkeqësive dhe kryejnë fluturime kërcënuese mbi centralet bërthamore të Francës. Kjo teknologji, që dikur ishte tepër sekrete, sot po bëhet vërtet popullore.
Me politikanë amerikanë e europianë që lejojnë avionët pa pilot në hapësirën civile, dronët kanë për t’u bërë edhe më të zakonshëm mes nesh.
Së pari, dronët po ndryshojnë seriozisht mënyrën e mbledhjes së të dhënave. Shumica e tyre janë sot të pajisur me kamera të rezolucionit të lartë, që ofrojnë pamje cilësore për policinë, skuadrat e kërkim-shpëtimit, gazetarët, regjisorët apo edhe inspektorët e të mbjellave. Por edhe kjo po ndryshon. Prodhuesit janë duke bërë eksperimente me dronë që mbledhin të dhëna termike, ofrojnë shërbime të telekomunikacionit, kryejnë matje në mjedis, madje lexojnë dhe analizojnë të dhëna biometrike.
Paralelisht, dronët po ndërtohen gjithnjë e më të vegjël, pra, të futshëm në hapësira që normalisht duhet të jenë të mbrojtura. Ata mund të zhbirojnë nga dritarja, të futen në ndërtesa dhe të ulen, pa u vënë re, në qoshe të fshehta. Përmasat dhe lëvizja e tyre pa zhurmë nënkupton që ata mund të përdoren për survejime, spiunazh, sabotazh apo edhe terrorizëm. Droni i ardhshëm që mund të fluturojë mbi centralin bërthamor të Francës mund të jetë tepër i vogël për t’u vënë re.
Edhe çmimi i këtyre mjeteve fluturuese po ulet ndjeshëm. Një model i thjeshtë mund të blihet sot për dyqind a treqind dollarë. Tregtarët që duan të ruajnë marrëdhënie të mira me klientët dëshirojnë përdorim të përgjegjshëm të tyre. Megjithatë, individët privatë kanë prirje t’i shfrytëzojnë për të zbuluar tinëz se çfarë po bën fqinji, pjesëtarët e familjes apo kushdo tjetër.
Është e domosdoshme marrja e masave. Por, edhe pse çështja e cënimit të privatësisë prej dronëve është e qartë, reagimi i duhur ende nuk është i tillë. Thjesht ndalimi i tyre do ta privonte shoqërinë nga shumë të mira që ata sjellin. Për këtë arsye, prodhuesit e dronëve duhet ta kenë parasysh se aktiviteti i tyre mund të shkelë privatësinë dhe të drejtat civile, prandaj duhet të marrin masa për minimizimin e këtyre pasojave. Ata mund të japin udhëzime të plota në këtë drejtim për përdoruesit. Gjithashtu, dronët mund të pajisen me numër serie, në mënyrë që të jenë të gjurmueshëm. Edhe agjensitë e sigurimeve duhet të luajnë rolit e tyre, në raste aksidentesh, keqpërdorimi apo dëmtime të pronës.
Sidoqoftë, sfida është njëherësh urgjente dhe komplekse. Është e domosdoshme që të mbrohen të drejtat e qytetarëve, përpara se tregu, dhe dronët vetë, të bëhen të pakapshëm në ajër.
Përktheu: Ilir Haxhiaj
