Nga Giacomo Talignani
Diku shumë ujë, e diku shumë pak. Fotografia aktuale e planetit Tokë, e cila mund të vëzhgohet edhe nga satelitët, në fillim të vitit tregon një botë të ndarë në dysh midis ngjarjeve ekstreme të thatësirës – si në Argjentinë, Itali, Evropën Qendrore ose Bririn e Afrikës – dhe përmbytjeve shkatërruese, nga Zelanda e Re deri në Brazil të cilat po trondisin jetën e miliona njerëzve.
Pse nuk bie borë në disa zona? Apo sepse bie shumë shi? Sa e rëndësishme është kriza klimatike? Në përpjekje për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve duhet thënë se në kushtet ekstreme që po përjetojmë edhe në vitin 2023 që sapo ka filluar, pothuajse gjithmonë është dora e ngrohjes globale e shkaktuar nga njeriu, e cila po përforcon intensitetin e fenomeneve të motit, megjithëse në disa raste dukuritë variuese si La Niña ose El Niño mund të kenë ndikimin më të madh.
Përmbytjet në Brazil dhe Zelandën e Re
Në Brazil, për shembull, në orët e fundit reshjet gjithnjë e më intensive në zonat bregdetare të juglindjes po shkaktojnë përmbytje dhe rrëshqitje dheu, me pothuajse dyzet viktima të konfirmuara tashmë, evakuimi i qindra njerëzve është duke u zhvilluar në shtetin e São Paulo dhe evente të ndryshme të karnavaleve të famshme të anuluara në qytete të ndryshme ku priten mijëra turistë. Mbi 600 mm shi ra në një ditë të vetme, ndër sasitë më të larta për Brazilin këtë sezon dhe të regjistruara në kaq pak orë: 50% e fatkeqësive natyrore në vendin e Amerikës së Jugut zakonisht lidhen me përmbytjet dhe në këtë rast është ende herët për të kuptuar se sa ka ndikuar kriza klimatike. Megjithatë, disa studime në të kaluarën kanë gjetur një lidhje të fortë midis reshjeve ekstreme dhe ndryshimeve klimatike. Për shembull, përmbytjet vdekjeprurëse të vitit 2020 në rajonin Minas Gerais u bënë 70% më të mundshme nga ngrohja e shkaktuar nga njerëzit.
Edhe Zelanda e Re po përjeton gjithashtu ditë dramatike mes përmbytjeve masive dhe ciklonit Gabrielle. Dymbëdhjetë viktima, mijëra njerëz pa energji elektrike dhe dëmtime të shumta në shtëpi dhe infrastruktura: në këtë rast ministri i Ndryshimeve Klimatike, James Shaw, shkoi shumë larg, duke treguar krizën klimatike si shkaktarin kryesor të fuqisë së përmbytjeve. Për shkencëtarët e Zelandës së Re, një pjesë e ndikimeve më të fuqishme të fenomeneve të motit, duke përfshirë ciklonet, mund të lidhen me ujërat gjithnjë e më të ngrohta të oqeanit dhe një çlirim më të madh dhe më afatgjatë të energjisë sesa në të kaluarën.
Thatësira intensive në Argjentinë dhe Itali
Argjentina, bashkë me Kilin fqinj të prekur nga zjarret shkatërruese, po përjetojnë një nivel thatësire ndër më të mëdhatë në 60 vitet e fundit. Lumi Parana ka rënë në nivele shumë të ulëta, duke ndikuar rëndë, për shembull, në prodhimin e energjisë hidroelektrike, por mbi të gjitha bujqësinë, e cila është në gjunjë: kulturat e sojës, misrit dhe grurit dhe tregu i blegtorisë janë në kolaps. Prodhuesit mund të pësojnë dëme ekonomike të vlerësuara në mbi 10 miliardë dollarë me pasoja serioze në një ekonomi kombëtare të bazuar në të ardhurat e zonave rurale.
Megjithatë, studimet që kanë analizuar detajet e dymbëdhjetë muajve të fundit të thatësirës në Argjentinë argumentojnë se kriza klimatike nuk është shkaku kryesor i mungesës së ujit. Sigurisht që ajo i përforcon fenomenet e motit, por ndikimi do të kishte qenë mbi të gjitha La Niña, një ngjarje klimatike që rrit probabilitetin e temperaturave të larta dhe uljes së reshjeve në rajon dhe që ndodhi për të tretin vit radhazi. Valët e të nxehtit intensi rrisin nivelet e avullimit, duke reduktuar sasinë e lagështisë së disponueshme në tokë dhe duke përkeqësuar ndikimet në të korrat.
Në Kenia thatësira vret kafshët
Në ditën e hapjes së konferencës së OKB-së në Kanada mbi biodiversitetin, vjen lajmi dramatik nga Kenia për një masakër të mijëra elefantëve, buallicave dhe zebrave në parqet kombëtare për shkak të thatësirës më të keqe në 40 vitet e fundit.
Kombinimi i efekteve të La Niña-s dhe krizës klimatike është gjithashtu ajo që po e kthen përmbys jetën e miliona njerëzve në Bririn e Afrikës, ku nga Kenia në Somali po përjetojnë thatësirën më ekstreme në 40 vitet e fundit dhe ku nuk duket asnjë shenjë mbarimi, duke sjellë vdekje dhe uri. Ndërkohë, pak më në jug, këto ditë është alarmuar edhe për ciklonin Freddy, kategoria 4, i cili mund të sjellë vdekje dhe shkatërrim në ishullin e Madagaskarit.
Italia e thatë
Edhe Italia po përjeton një thatësirë shqetësuese në fillim të vitit, veçanërisht për burimet ujore dhe të korrat, të tilla që sugjerojnë se nëse nuk bien shirat në pranverë, mund të arrijmë nivele më të këqija se në vitin 2022, kur thatësira e verës shkaktoi 6 miliardë dëme për bujqësinë (vlerëson Coldiretti).
Po është e thatë në disa zona (-3.3 metra në krahasim me zero hidrometrike në zonën e Piacenza), Liqeni Garda është në nivele pothuajse të paparë gjatë dimrit dhe në mes të shkurtit pothuajse gjysma e borës mesatare që pritet në Itali është regjistruar në më pak, tregojnë të dhënat e Fondacionit Cima. Në veri, në pellgun e lumit të madh, deficiti për sa i përket borës tani është 61% dhe në Piemonte, siç tregohet nga hartat e shërbimit të Hidrologjisë IRPI-CNR, mungesa e reshjeve është vërtet dramatike: ka 400 ditë që nuk bie shi.
Po, por cilat janë arsyet pse në Itali nuk bie shi apo borë dhe sa ndikon kriza klimatike?
Ditët e fundit, anticikloni ka sjellë temperatura më të larta dhe mot të qëndrueshëm, i cili në vende të ndryshme të Evropës ka shënuar temperatura rreth 20 gradë edhe në lartësi të mëdha.
Antonello Pasini, fizikan i klimës Cnr, shpjegon për Green&Blue se “rritja e ngrohjes globale me origjinë antropike ndryshon disi jo vetëm temperaturat mesatare por edhe qarkullimin. Në Mesdhe ndodhi pikërisht kjo: qarkullimi që më parë ishte pothuajse gjithmonë nga perëndimi në lindje- ose me anticiklonet e Azoresose me perturbimet me origjinë nga Atlantiku – tani ajo ka lëvizur gjithnjë e më shumë në drejtimin jug-veri dhe anasjelltas.”
Konfirmimi është bërë nga në një studim i kryer nga kërkuesit nga Universiteti i Bolonjës dhe CNRS franceze dhe i botuar në Environmental Research Letters , i cili analizoi thatësirën italiane të vitit 2022 me përfundime të ngjashme: “Kushtet e vazhdueshme anticiklonike dhe ngrohja globale njerëzore kanë luajtur rol në përkeqësimin e thatësirës së jashtëzakonshme që goditi Evropën Perëndimore dhe Italinë në vitin 2022”.
Një përzierje faktorësh, të lidhur me ndryshimin e qarkullimit dhe ndikimin e krizës klimatike, që sipas grupit udhëheqës botëror në analizën e rreziqeve fizike në lidhje me klimën XDI (Iniciativa e Varësisë së Ndërvarur), po ndikon mbi të gjitha Italia veriore dhe veriperëndimore. Në fakt, një raport i publikuar së fundmi tregon se Veneto, Lombardia dhe Emilia-Romagna janë sot në vendin e katërt, të pestë dhe të tetë në renditjen e rajoneve evropiane më të ekspozuara ndaj ngjarjeve ekstreme të motit dhe ndryshimeve klimatike. /tesheshi.com/
