Nga Bashkim Kastrati
Kur shtrenjtohet çmimi i karburanteve në Kosovë, kjo vërehet menjëherë tek disa produkte pasi që pësojnë rritje, me theks të veçantë produktet elementare dhe transporti. E më e keqja ndër gjithë këtë është fakti se kur bëhet kjo rritje, edhe kur bie çmimi i karburanteve, çmimet mbesin të njëjta.
Javët e fundit ka pasur rënie të dukshëm të çmimeve të karburanteve, por nuk ka pasur ulje të çmimeve. Për shembull taksistët dhe autobusët e relacioneve të gjata patën shtrenjtuar çmimin e biletave kur u shtrenjtuan karburantet, por të njëjtit nuk e kanë zbritur çmimin edhe pse tashme ka rënie të çmimit të karburanteve.
Aktualisht, një litër naftë kushton mesatarisht 0.83 cent, ndërsa një litër benzinë 0.86 centë. Por pavarësisht kësaj, udhëtarët e relacioneve, Prishtinë-Pejë, Prishtinë-Gjakovë, Prishtinë-Prizren apo Prishtinë-Istog, e paguajnë të njëjtë çmimin e biletës që kushton pesë euro, përkatësisht katër euro për studentë. Gjithashtu edhe kompanitë e taksive apo taksitë private nuk e kanë ndryshuar çmimin.
Qytetarët shumëfish të dënuar
Kryetari i shoqatës “Konsumatori” Selatin Kaçaniku, ka thënë për tesheshi.com se ulja e çmimit të karburanteve të naftës nuk është në proporcion të drejtë me uljen e çmimit të naftës së papërpunuar në bursa, derisa në bursa çmimi është ulur për katër herë, në Kosovë çmimet e karburanteve janë ulur për rreth 25 % .
Ai thotë se ky është problemi i parë, ndërsa sipas tij, problemi i dytë ose krijuesi i problemit është qeveria. Ai thotë se për t’i mbrojtur nivelet e taksave, tatimeve e akcizave, qeveria nuk ndërhynë për mbrojtjen e tregut dhe të qytetarit konsumator e taksapagues.
“Kjo ngase afro 20% të buxhetit qeveria e vjelë nga qytetari konsumator e taksapagues nëpërmes derivateve të naftës. Për ta kamufluar këtë ajo arsyetohet me veprimin e ligjshmërive të ekonomisë së tregut ani pse, sipas nesh, Kosova akoma nuk ka ekonomi të tregut, të paktën në të nuk veprojnë premisat e ekonomisë së tregut”, thotë Kaçaniku.
Ai thotë se në momentin kur pushojnë arsyet e ngritjes së çmimeve të një produkti, ato do të duheshin të kthehen në nivelin e mëparshëm me “automatizëm”. Kaçaniku thotë se në mungesë dhe mosnjohje të së drejtës së qytetarit konsumator për t’i matur cilësitë e produkteve dhe të performancave të shërbimeve të transpozuara në çmime, për mungesë të rregullatorit, Qeveria ose Ministria relevante do të duhej të merrte rolin e rregullatorit dhe t’i detyrojë transportuesit ( autobubus, avionë, tren, kombi-bus, taksi…) që t’i kthejnë çmimet në nivelin ku ishin në momentin kur kishin startuar me ngritje.
“Nëse qeveria heziton, për arsye e interesa të njohura për të, atëherë ajo do të duhej t’i subvenciononte çmimet e biletave, të paktën për kategoritë dhe për rastet e caktuara konsumatorësh”, theksoi Kaçaniku.
Ai thotë se qytetari konsumator është shumëfish i dëmtuar dhe i gjobitur pasi që detyrohet të paguajë çmim tepër të lartë të performancës së pamjaftueshme të qeverisë dhe të ministrisë relevante.
“Dëmtimi më i lartë është ai psikologjik, sepse qytetari konsumator trajtohet nën nivelin e dinjitetit i cili i takon. Qytetari konsumator e taksapagues i krahason çmimet edhe në shtetet e rajonit, në shtetet e zhvilluara dhe, duke parë dallime të mëdha, sheh edhe dallimin e madh në performancën e qeverisjes. Rezultat i kësaj matjeje del të jetë zhgënjimi por edhe dëshirimi, sepse qeveria bën më pak për të se sa bëjnë qeveritë e shteteve tjera për qytetarin konsumator të tyre”, u shpreh Kaçaniku.
Çmimet e transportit duhet të lëvizin në proporcion të drejtë me lëvizjen e çmimeve
Qytetarët ankohen për moslirimin e produkteve apo shërbimeve edhe në rastet kur ka rënie të çmimeve.
“Si u liru nafti si nuk u liru, çmimet po janë të njëjta. Shembull: u zbrit çmimi i naftës, nuk u zbrit hiq çmimi i taksive apo autobusëve. Pra ata po fitojnë shumëfish, por kjo do të duhej që të jetë në lëvizje të vazhdueshme, nëse ulet çmimi i naftës, ulet edhe çmimi, nëse ngritët çmimi i naftës, le të ngritët edhe çmimi pasi që është e kuptueshme dhe për ne, pasi që këtu po jetojmë dhe i shohim këto ndryshime”, thotë Flamur Blakaj, qytetar nga Prishtina.
Por ankesat më të mëdha në këtë drejtim i kanë studentët dhe ata që udhëtojnë më shpesh në relacione të gjata. Ata thonë se kjo që po ndodh me çmimet është e pakuptimtë dhe do të duhej që të ekzistonte një mekanizëm që i rregullon këto çështje.
“Unë udhëtoj për në Pejë shumë shpesh, e paguaj autobusin katër euro, ky çmim u pati shtrenjtuar ku u ngrit çmimi i naftës, por prej asaj kohe ka pasur rënie të vazhdueshme dhe kjo është e pakuptimtë, sepse çmimi nuk ka ndryshuar fare. Unë dyshoj që ka edhe marrëveshje të kompanive të autobusëve për këtë çështje. Kjo është vetëm sa i përket transportit, por ka të bëjë edhe me produktet e tjera”, thotë Arlind Bajraktari. /tesheshi.com/
