Incidentet raciste në disa kampuse kolegjesh amerikane, më të zëshmet në universitetin e Misurit dhe Jelit, kanë nxitur protesta energjike të studentëve. Ashtu si edhe u raportua, disa nga këto demonstrata kanë provokuar debate të mëtejshme për lirinë e shprehjes. A është e pranueshme për një anëtar të trupit akademik të ndalojë një student-gazetar për të fotografuar një demonstratë publike e për të kërkuar përforcime që ai të largohet nga vendngjarja?
A duhet lejuar që administratorët të përulen përpara thirrjeve të studentëve për të lëvizur një dekane për shkak se ajo shkroi një letër ku vinte në dyshim këshillat e Jelit për studentët sesi ata duhet të visheshin për Hallouin?
Ka nga ata vëzhgues që thonë se ngjarje të tilla tregojnë se politikat e kampuseve janë kthyer nga liberale në jo-tolerante. Të tjerë argumentojnë se vënia në dukje e shkeljeve ndaj lirisë së fjalës është një “shmangie vëtshërbyese” për rritjen e racizmit në kampuse. Në universitetin e Misurit, gjatë viteve të fundit, janë parë raste kur studentë të bardhë kanë protestuar ndaj qendrës së kulturës afro-amerikane me topa pambuku dhe kanë përdorur median sociale për të lëshuar kërcënime me vdekje kundër studentëve me ngjyrë.
Atmosfera e frikës dhe kërcënimit është helmuese në komunitetet e kolegjeve. Nuk ka dyshim se racizmi sistemik dhe intrapersonal ka prekur shumë kampuse amerikane dhe se administratorët e tyre shpesh nuk arrijnë të përgjigjen në mënyrë të përshtatshme. Krahasuar me gjithë këtë, dëmi i perceptuar ndaj një parimi abstrakt si liria e fjalës mund të duket i parëndësishëm.
Por, ka arsye të mira për t’u rezistuar apeleve për të qetësuar tonet në lidhje me lirinë e fjalës. Demokracia bazohet në supozimin se njerëzit mund të qeverisin veten, dhe se vetëqeverisja e mirëinformuar është e pamundur në një atmosferë ku anëtarë të shtypit kërcënohen se bëjnë punën e tyre apo ku ide kontraverse janë subjekte ndëshkimi.
John Stuart Mill argumenton në librin “Mbi Lirinë” se pikëpamjet jo-konvencionale shpesh përmbajnë farat e së vërtetës për të cilën shoqëria duhet të jetë e vëmendshme. Impulsi ndëshkues është i papajtueshëm me debatin zhbirues që mund të sjellë qasje të reja ndaj problemeve të vjetra. Madje, edhe kur pikëpamjet disidente janë krejtësisht pa ndonjë meritë, shkroi ai, ato mund të ndihmojnë të tjerët të kuptojnë përse ia vlejnë idetë e atyre vetë. Dhe ashtu si edhe Elena Kagan tha gjatë një séance në Gjykatën e Lartë ku shqyrtoheshin shembuj vërtet të shëmtuar të përdorimit të fjalës online “Amendamenti i Parë kërkon një lloj zone të paprekshme ku të mund të lejohen edhe gjëra që mund të jenë ndoshta të gabuara, për shkak se ne nuk duam të shkurajojmë sjelljen e pafajshme”.
Ruajtja e lirisë së fjalës është fundamentale por nuk mund të themi se është absolute. Gjykata e Lartë e Amerikës është e mendimit se nuk ka asnjë mbrojtje për fjalimet shpifëse, për shembull, ose për shprehje që janë të pahijshme, apo që mund të nxisin e provokojnë revoltë apo luftë. Universitetet janë plotësisht brenda së drejtës së tyre për të vendosur sanksione mbi studentët që lëshojnë krëcënime, me ngarkesa raciste ose jo. Folësit janë plotësisht të mbrojtur kur shprehin pikëpamjet e tyre për pikëpamjet e të tjerëve. Por liria e fjalës nuk zbatohet për mirë kur zyrtarët veprojnë kundër njerëzve që denjojnë të ngrenë zërin për një debat të caktuar.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
