As përfaqësuesit e Rusisë dhe as ata të Shteteve të Bashkuara nuk u kursyen në pikëpamjet e tyre: për Rusinë, rezoluta e njohjes së vrasjes së mijëra civilëve si genocid ishte “politikisht e motivuar”. Por, për Samantha Power, ambasadore e Shteteve të Bashkuara në OKB, refuzimi i Rusisë për të pranuar rezolutën ishte “çmenduri”.
Këto komente nuk janë pjesë e një debati për Sirinë dhe vrasjet në Halep, sidoqoftë. Ato ishin në titujt kryesorë një vit më parë ndërsa bota përkujtoi përvjetorin e 20-të të masakrës së Srebrenicës, gjatë së cilës 8 mijë burra dhe djem muslimanë boshnjakë u vranë nga serbët e Bosnjes, më 11 korrik, 1995.
Refuzimi i vazhdueshëm i Rusisë për të njohur masakrën e Srebrenicës si genocid tingëllon aktual në ditët e sotme, mes lajmeve se më shumë se 80 civilë janë vrarë nga forcat pro-Asad dhe mbështetësit e tyre rusë në Halep.
Andrew Mitchell, ligjvënës konservator në Britani vuri në dukje se pavarësisht zotimeve pas masakrës së Srebrenicës për të mos lejuar më kurrë diçka të ngjashme, “sot ne jemi dëshmitarë dhe bashkëfajtorë për atë që po ndodh me dhjetëra mijë sirianë në Halep”.
Edhe pse krahasimet midis Srebrenicës dhe Halepit vijnë nga vetë të mbijetuarit e ish-masakrës, ekspertët vënë në dukje një ndryshim thelbësor: “Lajmet e masakrës së Srebrenicës u shpërndanë ngadalë”, thotë Cameron Hudson, drejtor i qendrës Simon-Skjodt për parandalimin e genocidit. “Për shkak të internetit dhe medias sociale, ne e shohim në kohë reale atë që po ndodh brenda Halepit”.
Megjithatë, Srebrenica shërben si burim për të dhëna se çfarë mund të vijë më pas në Siri: një dekadë armiqësish të vazhdueshme në mënyra të ndryshme dhe refuzimi për njohjen e plotë të përgjegjësisë. Pavarësisht se çdo vit gjendet edhe më shumë prova, refuzimi serb për shkallën e plotë të masakrës është duke u rritur.
Presidenti serb, Tomislav Nikoliç së fundmi, pretendoi se fokusi i vazhdueshëm në genocidin e Srebrenicës ishte i qëllimshëm “për të njollosur të gjithë kombin serb si genocidal”. Nikoliç falënderon Rusinë që i qëndron pranë vendit të tij.
Faktet për rastin Srebrenica nuk mund të diskutohen. Masakra – e përshkruar nga ish-sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Kofi Annan si krimi më i shëmtuar në Europë që nga lufta e Dytë Botërore dhe e klasifikuar si genocid nga ana e Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë – është e mirëdokumentuar. Në Srebrenicë ndodhi genocid. Ky është një fakt ligjor, jo një gjykim politik”, tha në vitin 2015, Peter Wilson, zëvendës-ambasadori britanik në Kombet e Bashkuara.
Ende, tensioni vijon të zjejë. Kur kryeministri serb vizitoi memorialin e masakrës vitin e kaluar, ai u ndoq nga një turmë e zemëruar. Teoritë konspirative që qarkullojnë ende në Serbi e vënë në dyshim përgjegjësinë e vendit për vrasjet. Dhe gjyqësori serb vijon të ketë probleme me pajtimin e grupeve etnike armiqësore dhe përgjegjësitë e tyre në procedimin e atyre që rezultojnë të përfshirë në masakra.
Liderët serbë e kanë veçuar fokusimin tek masakra e vitit 1995 si një pengesë për pajtimin në rajon – pavarësisht mosmarrëveshjeve midis ekspertëve me peshë për çështje të genocidit.
“Drejtësia për mizoritë masive dhe genocidin është shumë e rëndësishme për një numër arsyesh”, thotë eksperti Hudson. “Jo vetëm që drejtësia ndihmon shërimin e shoqërive dhe sjell ngushëllim për viktimat dhe familjet e tyre, por shërben si siguresë edhe kundër krimeve të ardhshme të asaj natyre kudo në botë”.
Rasti i Srebrenicës gjithashtu, sjell në qendër të vëmendjes përparimin e ngadalshëm të drejtësisë: verën e kaluar, vetëm 14 individë ishin dënuar për përfshirjen e tyre në masakër.
Radovan Karaxhiç, ish-lideri politik serb i Bosnjeës dhe komandant i forcave ushtarake, u dënua me 40 vjet burg në mars. Por, Karaxhiç dhe të tjerë si ai konsiderohen heronj nga shumë serbë, pavarësisht krimeve të tyre të provuara tashmë.
Ata që janë proceduar kanë qenë të gjithë me akuza të ngritura nga gjykata ndërkombëtare. Qeveria nacionaliste serbe përballet me dyshime se në mënyrë të qëllimshme ka vonuar gjyqet në Serbi dhe është përpjekur të ngadalësojë procedimin e gjykatës së OKB-së me seli në Hollandë.
“Nuk ka një aspekt të vetëm të proceseve për krime lufte pa probleme serioze”, thotë Milica Kostiç nga qendra e ligjit humanitar, cituar nga “Associated Press”.
Të martën, një tjetër proces gjyqësor i bujshëm serb u shty. Procesi i tetë ish-oficerëve të policisë që dyshohet se kanë vrarë me qindra njerëz në masakër, do të jetë një test për vullnetin e vendit për të dhënë drejtësi. Të afërmit e viktimave e kanë dënuar ashpër faktin që të tetë të pandehurit, të cilët janë serbo-boshnjakë, nuk janë ende të ndaluar.
Më shumë se dy dekada pas masakrës, populli i Srebrenicës ende kërkon drejtësi për vrasjet – dhe ndërkohë sheh se skena të tilla të ngjashme po ndodhin edhe në vende të tjera në botë.
Duke folur për “The Washington Post” në vitin 2012, i mbijetuari i Srebrenicës, Emir Suljagiç tha: “Eshtë e dukshme që jetojmë në një botë ku “Srebrenicat” janë ende të mundshme. Ajo që po ndodh në Siri sot, është pothuajse identike me atë që ndodhi në Bosnje dy dekada më parë”.
Që prej kësaj interviste të vitit 2012, të paktën 300 mijë njerëz të tjerë kanë humbur jetën në Siri, sipas shifrave të OKB-së.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
