Në shekullin e 16-të, politikani, diplomati, historiani dhe shkrimtari Niccolò Machiavelli shkroi veprën e tij më të famshme, “Princi”. Një lloj manifesti që theksonte: “Është më e rëndësishme të të kenë frikë sesa të të duan”. Në libër, sundimtari-udhëheqësi është autoriteti. Ai ka vullnetin dhe fuqinë për të zbatuar vendimet e tij ndaj të tjerëve. Ai është gjithashtu në gjendje të përdorë çdo mjet për të imponuar moralin tek njerëzit, me qëllim transformimin e tyre nga të këqij dhe anarkistë në të mirë dhe që zbatojnë ligjin.
Niccolò Machiavelli lindi më 3 maj 1469 në Firence dhe vdiq atje më 21 qershor 1527. Dy librat e tij më të njohur, “Princi” (1532) dhe “Disertacione mbi Dhjetë Aktet e Para të Titus Livius” (1531), u botuan pas vdekjes së tij. Dhe “Princi” mund të konsiderohet manuali i kontrollit absolut të një sundimtari mbi popullin e tij, por në librin e tij të dytë më të njohur, “Disertacione mbi Dhjetë Aktet e Para të Titus Livius”, Machiavelli përpiqet të nxjerrë përfundime rreth marrëdhënies së pushtetit midis shtetit dhe qytetarëve të tij. Historianët thonë se është dëshmia e tij e shkruar më demokratike. Fitimi i pushtetit dhe metodat e përdorimit të pushtetit e tërhoqën fort Machiavelli-n. Megjithatë, në tekstet e tij, ai paraqiti gjithashtu një pamje të qartë të fuqisë së parasë.
Dhjetë fraza nga Niçolò Machiavelli rreth parasë
“Njerëzit harrojnë vdekjen e babait të tyre më shpejt sesa humbjen e pronës së tyre.”
Kjo është një nga frazat e tij më të ashpra dhe më të famshme. Këtu, Machiavelli nuk përshkruan se çfarë duhet të jetë njeriu, por çfarë, në fund të fundit, është ai. Me një realizëm që kufizohet me cinizmin, ai na kujton se njeriu është thellësisht i lidhur me pronën dhe sigurinë që i ofron paraja – ndoshta më shumë sesa do të donte të pranonte.
“Sundimtari, nëse dëshiron të ruajë pushtetin e tij, duhet të shmangë reputacionin e bujarisë së tepërt.”
Machiavelli e njeh vlerën e imazhit: një reputacion për bujari është i dobishëm, por shpërdorimi i tepërt dobëson pushtetin. Sundimtari vërtet inteligjent është i kursyer në veprim dhe i pasur në reputacion. Ai ndan përshtypjet, jo pasurinë.
“Për të fituar një reputacion për bujari, duhet të shpenzohet shumë, dhe kjo çon në rrënim.”
Për Machiavelli-n, ruajtja e pushtetit është një art. Dhe ruajtja e pushtetit, është një ushtrim i përditshëm qëllimi i të cilit është të zgjasë pushtetin e sundimtarit.
“Një sundimtar që mbështetet vetëm në pasuri dhe jo në ushtrinë e tij nuk mund ta ruajë pushtetin e tij.”
Për Machiavelli-n, stabiliteti politik ndërtohet mbi themele të forta: vetëmjaftueshmëri ushtarake, mbështetje popullore dhe largpamësi – jo llogari bankare.
“Një sundimtar duhet të merret vetëm me çështjet e luftës; pasuria pa pushtet nuk është e mjaftueshme.”
Në dilemën klasike të “pasurisë ose pushtetit”, Machiavelli merr një qëndrim të qartë. Pushteti është destinacioni përfundimtar i çdo udhëheqësi të vërtetë. Sundimtari nuk mbështetet te ari, por te aftësia për të imponuar dhe mbrojtur. Paratë, megjithatë, mund të fitohen përmes pushtimit ose përmes një stabiliteti të organizuar që ushtria e mirëmban dhe sundimtari e gëzon.
“Lakmia për para është një nga shkaqet që i bën njerëzit të urrejnë sundimtarët e tyre.”
Machiavelli interesohet për pushtetin. Sundimtari i aftë është një veprues, jo një gjuetar pasurie apo një narcisist që mburret me pasurinë e tij.
“Kur një qytet fillon ta vlerësojë pasurinë më shumë sesa lirinë e tij, do t’i humbasë të dyja.”
Kush mund të mos pajtohej me këtë?
“Është më e mençur që një sundimtar të ketë reputacionin e koprracit sesa të shpenzuesit të tepërt.”
Machiavelli e di se shpërdorimi lind zili, se shfaqja e pasurisë gërryen ndjenjën e bindjes dhe krijon standarde që devijojnë nga axhenda që sundimtari dëshiron të imponojë.
“Pasuria, kur nuk shoqërohet me fuqi ushtarake dhe mbështetje politike, çon në humbjen e shtetit.”
Pasuria gërryen, korrupton dhe prish ekuilibrat e identitetit që duhet të ketë shteti që sundimtari qeveris dhe kontrollon.
“Aleancat e siguruara me para janë të brishta; kur pagesa ndalet, ndalet edhe besnikëria.”
Për Machiavelli-n, pushteti që nuk është i bazuar në legjitimitet dhe frikë është i prekshëm. Për të, pushteti që është “blerë” është tashmë i ekspozuar ndaj humbjes.
Për Machiavelli-n, paraja nuk është një qëllim në vetvete. Për të, pushteti nuk blihet, por pushtohet me çdo mjet.
