Nga Gjon Neçaj
Për Nikaj Merturin, trevën e njohur të Tropojës, të gjithë kanë dëgjuar, por jo të gjithë ja dijnë huqet, më saktë zakonet, traditat, çuditë e shumta që mban ndër shekuj e vite. Fjala vjen, ajo njihet si trevë e besimit të krishterë, por ja që aty përzihen dhe identitete të tjera fetare e gjysëmfetare, madje dhe pagane fare, duke ofruar si identitet dhe llojin e “turlisë” me to.
Fetarisht, aty kanë ekzistuar dy komunitete, katolik e mysliman, e që kanë qenë shembull bashkëjetese. Ende dhe sot kujtohet miqësa e dikurshme mes dy klerikëve, priftit të Rajës dhe hoxhës së Dushajve.
Dhe interesant është fakti se kjo bashkejetesë reflektohet tek një lloj shprehie e rrallë që ka mbetur në gojë të banorëve të zonës, në çastin e një përbetimi: “pasha kishën e xhaminë!”.
Kuptohet që ky lloj përbetimi është pagan në thelb, por që përcjell një lloj “shenjtërimi” që banorët e zonës u kanë bërë këtyre dy objekteve të kultit.
Tjetër fakt interesant është se pasardhës të shumtë ta familjeve katolike, bartin emra myslimanë si: Mehmet, Zeqir, Brahim, Rexhep, Sylë, Rexhë, Malush, etj.
Nuk ka ndonjë studim të mirëfilltë historik që ta ketë analizuar këtë fenomen, por thuhet se në kohë të turkut, siç i thonë ndryshe periudhës së sundimit otoman në rajon, nikajmerturasit shkonin për pazar në Shkodër dhe Gjakovë; e që për ta patur sa më mirë me partrullat turke, ndodhte që të mbanin dy emra.
Pra ky shpjegim jepet rreth arsyes se pse në këtë zonë historikisht katolike, ka një trashëgimi të theksuar të emrit musliman, por dhe disa familje me përkatësi të këtij.
Shembull i kombinacioneve të tilla është ai një familjeje në fshatin Bëtoshë, Bushgjokajve. I pari i saj quhet Sali Mehmet dhe mbiemrin e ka Bushgjokaj. Më tej, edhe në fshatin Shëngjergj kanë qënë 4 familje të fisit Mulaj me një kombinim të tillë, pra fis katolik, me emra myslimanë: Man Arifi, Vesel Sejdia, Avdulla Rama e Demë Hasan Mulaj.
Por rasti më “flagrant” ndodhet në Lekbibaj. Aty janë dy familje të besimit musliman të fisit Paplekaj, dy vëllezër, Sylë e Rexhë Murrec Paplekaj, bijtë e Murrec Fazlisë. Murreci, ka si djem xhaxhallarësh Kadri, Çun e Deli Kolë Paplekaj, pra babai i Murrecit e babai i Kolës, bëhen vëllezër të dy besimeve pasi Murreci kthehet mysliman.
Ata u ndanë në dy besime, por jetuan gjatë në një shtëpi, në kullën e tyre në Lekbibaj, duke u ushqyer sipas normave fetare, Murreci me pastërma lope, ndërsa Kola duke kultivuar derrin në rrugën e traditave të besimit katolik. /tesheshi.com/
