Pushtimi rus i Ukrainës ka nxitur një angazhim më të fortë perëndimor në vendet e Ballkanit Perëndimor, për shkak të frikës së Uashingtonit dhe Brukselit se Moska mund të destabilizojë edhe këtë pjesë të Evropës dhe të shkaktojë dhimbje koke të reja për aleatët perëndimorë.
Disa raporte të veçanta, përfshirë atë të Komitetit të Punëve të Jashtme të Parlamentit Evropian nga shtatori i këtij viti, flasin për ndikimin malinj të Rusisë në vendet e Ballkanit Perëndimor, duke i kërkuar Perëndimit përfshirje më të madhe në fqinjësinë e tij.
Aleatët ballkanikë të presidentit rus Vladimir Putin janë kreu i entitetit boshnjak Republika Srpska Milorad Dodik dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiç. Ndryshe nga Dodik më i zëshëm, Vuçiç përpiqet të mos shkatërrojë të gjitha urat drejt Perëndimit me një retorikë disi më të moderuar.
Por çfarë marrin saktësisht popujt ballkanikë nga Rusia dhe çfarë merr Putini nga mbështetja e politikanëve ballkanikë? Për disa analistë, përfitimi duket të jetë i njëanshëm dhe vetëm në favor të Kremlinit.
Interesat gjeopolitike
Për Marko Saviçin, bashkëpunëtor në Fakultetin e Shkencave Politike të Universitetit të Malit të Zi në Podgoricë, arritja e një pranie ekonomike, politike dhe kulturore në Ballkanin Perëndimor për Rusinë do të thotë të ruash imazhin e Rusisë si një fuqi e madhe.
Ndonëse është tashmë në nivelin e paqartësive në marrëdhëniet ndërkombëtare, të jesh në Ballkanin Perëndimor për Rusinë do të thotë të jesh pranë deteve të ngrohta, gjë që është konstante në kodin gjeopolitik rus.
Pra, interesi është ekonomik, por shumë më tepër gjeopolitik dhe gjeostrategjik”, thotë Saviç.
Interesat ekonomike
Sipas të dhënave të instituteve shtetërore të statistikave, Rusia eksporton shumë më tepër në Serbi dhe Bosnjë sesa importon prej tyre. Shkëmbimi i tregtisë së jashtme ndërmjet Serbisë dhe Rusisë në pesë vitet e fundit ka qenë në rritje, nëse përjashtojmë vitin 2020, vitin e parë pandemik, në të cilin vëllimi i shkëmbimeve të mallrave arriti në 2.4 miliardë dollarë krahasuar me një vit më parë në 2019 kur kjo shumë ishte 3.5 miliardë .
Megjithatë, partneri kryesor tregtar i jashtëm i Serbisë ende mbetet Bashkimi Evropian. Në vitin 2021, Serbia eksportoi në BE mallra dhe shërbime në vlerë prej 13.94 miliardë euro dhe importoi 16.34 miliardë euro. BE-ja ka qenë tradicionalisht partneri kryesor tregtar i Serbisë, duke zënë më shumë se 60 përqind të tregtisë totale, sipas të dhënave nga Delegacioni i BE-së në Serbi. Tregtia me Rusinë përbën vetëm 5.4 për qind të tregtisë totale të Serbisë me botën.
Në tre muajt e parë të vitit 2021, Rusia eksportoi 53.7 milionë euro në Bosnje, kryesisht naftë dhe gaz, ndërsa eksportet në tre muajt e parë të këtij viti u rritën në 88.4 milionë euro, për shkak të çmimeve të larta të produkteve energjetike, të cilat u dikttuan nga pushtimi rus i Ukrainës. Në tre muajt e parë të vitit 2021, Bosnja eksportoi vetëm 3.9 milionë euro në Rusi, kryesisht produkte farmaceutike, dhe ky eksport për të njëjtën periudhë të vitit 2022 ra në 2.7 milionë euro.
Ashtu si Serbia, partneri kryesor i tregtisë së jashtme të Bosnjes mbetet Bashkimi Evropian. Sipas të dhënave të Dhomës së Tregtisë së Jashtme të Bosnjes, eksportet drejt BE-së përfaqësojnë 70 për qind të totalit.
Idetë politike të ricikluara për një identitet të ngjashëm
Saviç thotë se Rusia me kusht mund të quhet fuqi botërore kur bëhet fjalë për fuqinë ushtarake dhe pasurinë energjetike. Ajo as që përpiqet t’i dërgojë botës një imazh të ndryshëm për veten. Sidoqoftë, në kuptimin teknologjik, demografik, ekonomik, si dhe në fushën e zhvillimit të ideve civilizuese të lirisë dhe drejtësisë, Rusia është në një minimum historik.
Nëse imagjinojmë paketën që Rusia mund t’i ofrojë Ballkanit Perëndimor, atëherë, sipas Saviçit, ajo do të ishte e mbushur me ide politike për historinë e përbashkët, bashkëpunimin shekullor, një gjuhë dhe kulturë të ngjashme, një grup idesh konservatore etj..
Nga ana tjetër, “oferta” e Perëndimit politik është një tërësi vlerash dhe idesh progresive dhe qytetëruese, që ofrojnë hapësirë për zhvillimin personal dhe gëzimin e lirive.
Perëndimi politik, siç thekson më tej Saviç, i ofron gjithashtu Ballkanit Perëndimor siguri ekonomike dhe parashikueshmëri në kuptimin e ndërtimit të një individi në nivel personal dhe profesional. Ai inkurajon diversitetin kulturor si avantazh, ofron mundësinë e ndryshimit të pushtetit dhe mundësinë e kontributit dhe përfshirjes së individit në këtë dhe në procese të tjera demokratike.
Gjithmonë i njëjti interes i Kremlinit
Për Tihomir Cipek, profesor nga Fakulteti i Shkencave Politike në Zagreb, pavarësisht se kush do të jetë në pushtet, Rusia do të ketë gjithmonë të njëjtin interes, e cila është një botë multipolare, dhe do të kundërshtojë SHBA.
Sa i përket Ballkanit Perëndimor, ai beson se kontrollohet plotësisht nga amerikanët. Të gjitha përpjekjet e Rusisë për të vepruar në rajon tani janë ndalur. Moska nuk ka më levën e duhur për të vepruar, beson ai. /tesheshi.com/
