Një koalicion i udhëhequr nga SHBA prej 10 vendeve nuk ka gjasa të jetë në gjendje të ndalojë rebelët Houthi të Jemenit që të sulmojnë anijet në Detin e Kuq, por të dyja palët kanë interes të shmangin një përshkallëzim që mund të dalë jashtë kontrollit, thanë analistët për Al Jazeera.
Sulmet e tyre ndaj anijeve komerciale dhe ushtarake të lidhura potencialisht me Izraelin, sipas zyrtarëve houthinj, kanë për qëllim t’i bëjnë presion Izraelit për t’i dhënë fund luftës së tij në Rripin e Gazës.
Sulmet e Houthi-t u mirëpritën në Jemen, duke i lejuar grupit të rekrutojë luftëtarë të rinj.
“Houthi nuk do të ndalojnë atë që po bëjnë derisa të përfundojë ofensiva izraelite në Gaza, dhe madje edhe atëherë ata ndoshta do të vazhdojnë për ca kohë”, tha për Al Jazeera Gregory Brew, një analist në Eurasia Group.
Më 19 nëntor, Houthi kapën anijen e ngarkesave “Galaxy Leader” të lidhur me Izraelin dhe menjëherë pas kësaj publikuan një video e aksionit.
Pasoja të mëdha për transportin global
Që atëherë, anija është kthyer në një atraksion turistik për jemenasit.
Grupi më pas sulmoi anije të shumta që kalonin përmes ngushticës Bab al-Mandeb, një kalim i ngushtë që të çon në Detin e Kuq dhe përtej tij në Kanalin e Suezit.
Deti i Kuq dhe Kanali i Suezit përbëjnë 30 për qind të trafikut të anijeve me kontejnerë në botë.
“Pozicioni i Houthi-t në Jemenin verior i ka vënë ata në një pikë gjeopolitike me rëndësi kritike,” i tha Al Jazeera-s Sanam Vakil, nënkryetar i programit për Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut në Chatham House.
“Komuniteti ndërkombëtar e ka nënvlerësuar këtë gjatë disa viteve të fundit.”
Deri më tani nuk ka pasur raportime për të lënduar apo vdekje nga sulmet e houthinjve, por pasojat për transportin global janë të mëdha. Të paktën 12 kompani detare pezulluan tranzitin përmes Detit të Kuq për shkak të sulmit, duke përfshirë disa nga më të mëdhatë në botë – gjigantin italo-zviceran të transportit mesdhetar – CMA CGM franceze dhe AP Moller-Maersk të Danimarkës.
Një total prej 12 për qind e naftës detare në botë dhe tetë për qind e gazit natyror të lëngshëm kalon përmes ngushticës Bab al-Mandeb, kryesisht në Evropë.
Irani mbështet Houthi-t, por ka mbetur i kujdesshëm
Por produkte të tjera, si drithërat, vaji i palmës dhe produktet industriale, gjithashtu janë prekur nga sulmet.
Shumë kompani në vend të kësaj udhëtojnë rreth skajit jugor të Afrikës, duke e zgjatur udhëtimin me nëntë ditë dhe që rrit kostot në të paktën 15 për qind.
Si kundërpërgjigje, SHBA vendosi sanksione ndaj 13 financuesve të supozuar të houthinjve dhe mblodhi një koalicion detar prej dhjetë vendesh në përpjekje për të penguar sulmet e tyre në Detin e Kuq.
Anëtarë të tjerë përfshijnë Mbretërinë e Bashkuar, Francën, Italinë, Kanadanë, Holandën, Norvegjinë, Spanjën dhe Bahreinin.
Qeveria e njohur ndërkombëtarisht e Jemenit, e cila vepron nga Aden pas nëntë vjet lufte shkatërruese të zhvilluar nga Houthi, dënoi sulmet e tyre, duke e quajtur atë një uzurpim të sovranitetit të saj.
Por ajo është në një pozitë të vështirë sepse nuk dëshiron të shihet si mbështetës i Izraelit, tha për Al Jazeera-n Nicholas Brumfield, një ekspert për Jemenin.
Ndërkohë, Irani, i cili mbështet Houthi-t, mbeti i kujdesshëm ndaj ndërmarrjes së hapave që mund çojë që lufta në Gaza të përhapet në rajonin më të gjerë.
Megjithatë, ka kufizime për ndikimin që Irani ka mbi Houthi-t, thonë ekspertët.
“Ata kanë disa synime të përbashkëta me Teheranin, por ne nuk duhet të mbivlerësojmë ndikimin që Irani ka tek Houthi-t,” i tha Al Jazeera-s Eleonora Ardemagni, një bashkëpunëtore e lartë në Institutin Italian për Studime të Politikave Ndërkombëtare (ISPI).
“Ata kanë planin e tyre”
Përpara 7 tetorit, Houthi-t ishin nën presionin e brendshëm për çështje të tilla si reformat jopopullore të qeverisë dhe mospagesa e pagave.
Por mbështetja e tyre për qytetarët e Gazës ishte shumë e popullarizuar në mesin e jemenasve.
“Ata kanë qenë mjaft ideologjikisht kundër Izraelit për një kohë të gjatë,” thotë Vakil për Houthi-t.
“Ata po përpiqen të demonstrojnë implikimet transnacionale të pikëpamjeve të tyre dhe të demonstrojnë fuqinë dhe pozicionin e tyre.”
Shumë në Jemen janë të lodhur nga luftimet, pas pak më pak se një dekade lufte civile.
Por mbështetja për Palestinën u tregua aq e popullarizuar sa Houthi-t ishin në gjendje të rekrutonin luftëtarë të rinj, të cilët më pas mund të dislokoheshin në front.
“Ata rekrutuan shumë luftëtarë, me premtimin se do të ishin në gjendje të luftonin në Palestinë,” tha Brumfield.
“Ata thanë – ‘ju duhet të luftoni në Palestinë’ dhe më pas ata i vendosën këto forca rreth bastionit të qeverisë jemenase të Maribit.”
Sulmet në Detin e Kuq mund të jenë pjesërisht një strategji diplomatike, sipas disa analistëve.
Në muajt e fundit, Houthi dhe Arabia Saudite janë angazhuar në dialog që synon një armëpushim afatgjatë, pas një armëpushimi të ndërmjetësuar nga Kombet e Bashkuara në 2022 që ka ndalur kryesisht luftimet.
“Ne nuk mund të qëndrojmë të qetë derisa agresioni vazhdon”
Arabia Saudite mbështet qeverinë e njohur ndërkombëtarisht të Jemenit.
Tensionet në Detin e Kuq dhe ndërprerjet e mundshme në tregtinë e naftës po dëmtojnë shumicën e ekonomive rajonale, më e madhja prej të cilave është Arabia Saudite.
“Nga pozicioni i tyre (sulmi ndaj anijeve) është një mundësi për të ngritur aksionet kundër Arabisë Saudite,” tha Vakil.
“Ajo që ne mund të jemi dëshmitarë është një rinegocim.”
Ndikimi në transportin global përmes Bab al-Mandeb dhe Detit të Kuq ka nxitur veprime nga SHBA dhe aleatët e saj, por deri më tani kjo nuk duket se po i pengon Houthi-t.
“Ne i theksuam të gjithëve se operacionet e Houthi-t kanë për qëllim mbështetjen e popullit palestinez në Rripin e Gazës dhe se ne nuk mund të qëndrojmë duarkryq kur agresioni dhe rrethimi janë duke vazhduar,” tha zëdhënësi Houthi-t Mohamed Abdulsalam në komentet për Al Jazeera-n të hënën.
Sa i përket operacioneve detare, ato janë në lulëzim të plotë, ndoshta nuk do të kalojnë as 12 orë pa ndonjë operacion.
Megjithatë, pavarësisht retorikës, si Houthi-t ashtu edhe SHBA-të kanë mbajtur deri më tani njëfarë përmbajtjeje.
“Ata dinë të mos e kalojnë vijën”
Më 26 nëntor, Houthi-t lëshuan dy raketa balistike që kaluan pranë një luftanijeje amerikane.
Brumfield beson se Houthi-t e shmangën qëllimisht anijen luftarake.
Aktualisht, koalicioni amerikan është më i fokusuar në mbrojtjen e anijeve që kalojnë nëpër Detin e Kuq, duke përgjuar sulmet Houthi.
“Shtetet e Bashkuara gjithashtu nuk duan të përshkallëzojnë këtë krizë,” tha Brew, analist në Eurasia Group.
Shtetet e Bashkuara deri më tani nuk kanë qëlluar kundër Jemenit, pavarësisht nga raketat që fluturojnë drejt Detit të Kuq nga Houthi.
Ndryshimi i këtij ekuacioni nuk është në interesin e Houthit.
“Ata dinë të mos e kalojnë vijën,” tha Brew.
Houthi-t nuk duan një skenar në të cilin “SHBA do të ndalojë së menduari për Houthi-t si sundimtarë të pakëndshëm, por të tolerueshëm të Jemenit verior dhe të angazhohet për rrëzimin e tyre”. /tesheshi.com/
