Statusi ligjor i kompleksit të xhamisë Al-Aksa të Jerusalemit, i njohur për hebrenjtë si Mali i Tempullit, është një pikë e vazhdueshme e ndezjes në konfliktin izraelito-palestinez.
Javën e kaluar, policia izraelite bastisi xhaminë Al-Aksa, sulmoi dhe arrestoi besimtarët palestinezë që ishin në sallën e lutjeve. Raketat u hodhën në Izrael nga Gaza dhe Libani në shenjë hakmarrjeje, duke çuar në një shpërthim të shkurtër të dhunës.
Në vitin 2021, një sulm i ngjashëm çoi në një sulm 11-ditor izraelit në Rripin e Gazës.
Për të kuptuar se si një bastisje e policisë mund të përshpejtojë një luftë, ne duhet të kuptojmë status quo-në që qeveris kompleksin e Xhamisë Al-Aksa.
Cila është status quo-ja?
Për palestinezët, dhe sipas ligjit ndërkombëtar, çështja është mjaft e thjeshtë.
“Izraeli nuk ka sovranitet mbi Jerusalemin Lindor dhe për këtë arsye nuk ka sovranitet mbi Al-Aksa”, i cili ndodhet në Jerusalemin Lindor të pushtuar nga Izraeli, tha Khaled Zabarqa, një ekspert juridik palestinez për qytetin dhe kompleksin. Prandaj, thotë Zabarqa, ligji ndërkombëtar dikton që Izraeli nuk është i autorizuar të zbatojë asnjë status quo.
Për palestinezët dhe Vakëfin, organi i emëruar nga Jordania që menaxhon kompleksin Al-Aksa, është një status quo e rrënjosur në administrimin e vendit nën Perandorinë Osmane, e cila urdhëroi që muslimanët të kenë kontrollin e vetëm mbi Al-Aksa, sipas Nira Hasson, një gazetar i Haaretz që mbulon Jerusalemin.
Megjithatë, izraelitët i shohin gjërat ndryshe, pavarësisht se ligji ndërkombëtar nuk njeh asnjë përpjekje nga një fuqi pushtuese për të aneksuar territorin që ka pushtuar.
“Status quo-ja për të cilën po flasin izraelitët është krejtësisht e ndryshme nga status quo-ja për të cilën po flasin vakëfët dhe palestinezët”, shpjegon Hasson.
Për Izraelin, status quo-ja i referohet marrëveshjes së vitit 1967 të formuluar nga Moshe Dayan, ish-ministri i mbrojtjes i Izraelit. Pasi Izraeli pushtoi Jerusalemin Lindor, Dayan propozoi një marrëveshje të re bazuar në marrëveshjen osmane.
Sipas status quo-së së Izraelit të vitit 1967, qeveria izraelite i lejon Vakëfit të mbajë kontrollin e përditshëm të zonës dhe vetëm muslimanët lejohen të falen atje. Megjithatë, policia izraelite kontrollon hyrjen në vend dhe është përgjegjëse për sigurinë, dhe jomuslimanët lejohen të vizitojnë vendin si turistë.
Shmuel Berkovits, një avokat dhe ekspert për vendet e shenjta në Izrael, thotë se status quo-ja e krijuar në vitin 1967 nuk mbrohet nga asnjë ligj izraelit. Në fakt, në vitin 1967, Dayan krijoi një status quo pa autoritet qeveritar, thotë ai.
Që nga viti 1967, legjislacioni, procedurat gjyqësore dhe deklaratat e qeverisë izraelite kanë krijuar kuadrin për këtë status quo. Megjithëse asnjë ligj izraelit nuk i ndalon hebrenjtë të luten në Al-Aksa, Gjykata e Lartë izraelite ka vendosur se ndalimi është i justifikuar për të ruajtur paqen, shpjegon Berkovits.
Për shumë izraelitë, edhe kjo konsiderohet “bujare” në dritën e fitores së tyre në luftën e vitit 1967.
Ndryshimet e fundit në status quo
Ndërmjet viteve 1967 dhe 2000, jomuslimanët mund të blinin bileta nga Vakëfi për të vizituar vendin si turistë. Megjithatë, pasi shpërtheu intifada e dytë palestineze, ose kryengritja, në vitin 2000 pas vizitës së diskutueshme të ish-kryeministrit izraelit Ariel Sharon në Al-Aksa, Vakëfi e mbylli vendin për vizitorët.
Vendi mbeti i mbyllur për vizitorët deri në vitin 2003, kur Izraeli e detyroi Vakëfin të lejonte hyrjen e jomuslimanëve. Që atëherë, policia izraelite i ka kufizuar vizitorët jomuslimanë në kohë dhe ditë të caktuara.
Sipas Hassonit, Vakëfi nuk i njeh këta vizitorë dhe i konsideron ata “ndërhyrës”.
Në vitin 2015, një marrëveshje katërpalëshe midis Izraelit, Palestinës, Jordanisë dhe Shteteve të Bashkuara riafirmoi status quo-në e vitit 1967. Si pjesë e marrëveshjes, udhëheqësi izraelit Benjamin Netanyahu riafirmoi angazhimin e vendit të tij ndaj status quo-së.
Ndërsa versioni i status quo-së i vitit 1967 ruhet ende sot vetëm me fjalë, Zabarqa thotë: “Kjo është një përpjekje për të mashtruar opinionin publik ndërkombëtar”.
Që nga viti 2017, hebrenjtë janë lejuar në heshtje të luten në kompleks, sipas Eran Zedekiah nga Universiteti Hebraik i Jerusalemit.
Jo të gjithë hebrenjtë janë fajtorë për këto vepra. Në fakt, përpara se të hyjnë në kompleksin Al-Aksa, vizitorët kalojnë një tabelë që paralajmëron hebrenjtë se Kryerabinati i ndalon ata të hyjnë për shkak të shenjtërisë së vendit.
Janë kryesisht sionistët fetarë, të përfaqësuar aktualisht në qeverinë izraelite nga linjat e ashpra si ministri i Sigurisë së ekstremit të djathtë Itamar Ben-Gvir, të cilët po lypin dhe bëjnë presion për një ndryshim në status quo, thotë Hasson.
Hasson thotë se policia u ka dhënë më shumë liri hebrenjve që luten në kompleksin Al-Aksa që nga viti 2017.
Zabarqa ankohet se forca policore izraelite është “transformuar nga një organ profesional që ruan sundimin e ligjit në një organ që ofron mbrojtje për njerëzit që shkelin ligjin”.
Palestinezët, ndërkohë, i shohin ndryshimet si një përpjekje për ta “bërë kompleksin hebre dhe për të hequr muslimanët dhe Islamin nga Al-Aksa”, thotë Zabarqa.
Për ta, Al-Aksa është cepi i fundit i vogël i Palestinës që nuk është nën pushtimin e plotë izraelit.
Hasson thotë se kjo është arsyeja pse palestinezët janë krenarë që i rezistojnë pushtimit të vendit nga Izraeli, por nëse palestinezët humbin Al-Aksa, do të jetë sikur “gjithçka ka humbur. Nuk ka mbetur asgjë.” /tesheshi.com/
