Nuk ka pasur asnjëherë dyshime për defektet e karakterit të Donald Trump. Çështja ka qenë gjithnjë sesa larg do të shkonte ai dhe nëse individë të tjerë apo institucionet do të përballeshin me të apo do të bëheshin bashkëpunëtorë në korrupsionin e tij.
Kur nisa së pari të elaboroja idenë tre vera më parë për të shkruar për Donald Trump, i paralajmërova kolegët e mi republikanë thjesht t’i thonin jo si atij, si kandidaturës së tij. Një prej shqetësimeve ishte që nëse Trump do ia dilte mbanë, ai do të rimishëronte partinë Republikane në imazhin e tij. Kjo ka ndodhur tashmë në fusha si tregtia e lirë, tregjet e lira dhe madhësinë e qeverisjes, në angazhimin e Amerikës ndaj aleatëve tradicionalë dhe në atë sesi republikanët shohin Rusinë dhe vullnetin e tyre për të denoncuar liderët e qeverive djallëzore si në Korenë e Veriut me emrin e vërtetë e jo me lavdërime.
Por, në asnjë fushë tjetër nuk e ka ndryshuar më shumë Trump partinë Republikane sesa në qëndrimin e tij ndaj lidershipit etik dhe politik.
Për dekada, republikanët dhe sidomos republikanët konservatorë, këmbëngulnin që karakteri kishte rëndësi në jetën publike. Ata ishim veçanërisht të zëshëm rreth kësaj gjatë skandalit të Bill Klinton dhe Monika Levinskit, duke argumentuar kundër “compartmentalization” — një term për të nënkuptuar që nuk mund të anashkalosh turpet në Zyrën Ovale për shkak se je dakord me axhendën politike të presidentit apo se ekonomia është e fortë.
Senatorja Lindsey Graham, në atë kohë në Kongres, shkoi aq larg saqë të argumentonte që “nxjerrja para Drejtësisë nuk është për ndëshkim. Nxjerrja para Drejtësisë është për të pastruar zyrën. Nxjerrja para Drejtësisë është për të rikthyer nderin dhe integritetin e detyrës”.
E gjitha kjo ndryshoi me Trump si president. Për republikanët, nderi dhe integriteti tashmë janë të tejkaluara. Ne e pamë këtë gjë sërish javën e shkuar kur avokati i presidentit, Michael Cohen — duke qëndruar në Gjykatë, nën betim — implikoi Trump në aktivitet kriminal, ndërsa ish- kryetari i fushatës së tij u dënua në një sallë tjetër të gjykatës për mashtrim financiar. Pjesa më e madhe e republikanëve në Kongres ose heshtin ose dalin në mbrojtje të Trump, që përbën mënyrën sesi është shpalosur e gjithë kjo dramë e lodhshme.
Është një kthesë tronditëse. Një parti që dikur fliste me ngulmim dhe me një bindje të dukshme për rëndësinë e lidershipit etik – besnikëri, ndershmëri, nder, dinjitet, sjellje të hijshme, dhënie e shembullit të mirë – e ka lidhur qerren pas individit më plotësisht të korruptuar që është zgjedhur ndonjëherë president. Disa prej burrave që janë zgjedhur presidentë kanë qenë të paskrupuj në disa fusha – pabesi, gënjeshtra, marifete të pista, keqbërje financiare – por ne nuk kemi pasur kurrë më parë një korrupsion me spektër të gjerë që shohim në jetën e Donald Trump.
Shumë republikanë ende nuk janë vetëdijësuar për këtë realitet. Por, faktet që nuk penetrojnë muret ideologjike, pavarësisht kësaj, mbeten fakte. Dhe treguesit moralë kundër Trump janë të dukshëm dhe dërrmues. Korrupsioni ka qenë evident në jetën publike dhe private të Trump, në mënyrën sesi ai ka trajtuar gratë e veta, në marrëveshjet e biznesit dhe marifetet, në patologjinë e tij të gënjeshtrave dhe mizorisë, në maninë për të ngacmuar dhe paturpësinë, në hamendësimet konspirative dhe tërheqjen ndaj impulseve më të errëta të amerikanëve.
Korrupsionet e Trump janë të rrënjosura, rezultat i zakoneve të një jete të tërë. Ishte iluzion të mendoje që ai do të ndryshonte për mirë pasi të bëhej president.
Disa prej nesh që kanë gjithë jetën që janë republikanë dhe më parë kanë shërbyer në administratat republikane mbajtën një shpresë të zbehtë se partia jonë në një farë pike do të thoshte: “Mjaft!”, se do të kishte disa kufij që Trump nuk do t’i kalonte, disa pengesa që do ta zmbrapsnin, disa norma që ai nuk mund t’i shkërrmoqte, disa korniza mbrojtëse që nuk do t’i çrrënjoste, disa veprime që nuk do t’i ndërmerrte, disa skema apo skandale në të cilat nuk do të përfshihej që do të shkaktonin ndarjen në numra të mëdhenj të republikanëve nga presidenti. Një fat i tillë nuk u provua. Korrupsionet e Trump u bënë prej asaj kohe të tyret. Deri tani, nuk ka pasur limit fundor, dhe nuk do të ketë kurrë. Është pothuajse e mundur që kjo duhej të kishte qenë e qartë për mua shumë më shpejt nga sa u bë, që edhe unë u verbova nga disa realitete që duhet t’i kisha pikasur.
Në çdo rast, lidhja ende e pathyeshme e partisë Republikane me Trump ekziston me një kosto jo të vogël. Ekziston një rang hipokrizie, aftësi e humbur për të nderuar personazhin publik apo për të kritikuar demokratët për mungesën e tij, dhe dëm ndaj lëvizjes së bardhë evangjeliste, që ka mbështetur me entuziazëm në pjesën më të madhe Trump dhe si rezultat është diskredituar gjerësisht. Po ashtu, ka gjasa të ketë një çmim elektoral për ta paguar në nëntor.
Por, dëmi më i madh po i bëhet kulturës sonë civile dhe politikës sonë. Trump dhe partia Republikane janë aktualisht emblema madhore e korrupsionit dhe cinizmit në jetën politike amerikane, emblemë e etikës që i forti ka të drejtë. Dehumanizimi i të tjerëve ka hyrë në modë dhe e vërteta është relative. (“E vërteta nuk është e vërtetë”, me fjalët e famshme të Rudi Xhulianit). Ata janë duke e zhveshur politikën nga qëllimi i saj i lartë dhe fisnikëria.
Politika nuk është kështu: interesi vetjak ka qenë gjithnjë një faktor. Por, nëse politika është vetëm për pushtet të pakufizuar nga morali – nëse është thjesht që pushtetarët qeverisin sipas ligjit të xhunglës, si një princ që ka sjelljen e një përbindëshi, me fjalët e Makiavelit – atëherë e gjithë sipërmarrja do të rrënohet. Ne na duhet të bëjmë dallimin midis liderëve jo perfektë dhe atyre të korruptuar, dhe ne kemi nevojë për fjalor që ta bëjmë këtë.
Një paralajmërim për miqtë e mi republikanë: më e keqja nuk ka mbërritur akoma. Falë punës së Robert Mueller — një nëpunës publik i shquar, jo lider i një “grupi maskarenjsh të zemëruar demokratë” – ne do të zbulojmë thellë e më thellë shtresat e korrupsionit Trump. Kur ta bëjmë këtë, unë pres që Trump të shpalosë edhe më shumë ndërsa ndjehet më i vendosur në qoshe, më i dëshpëruar, më i zemëruar, sjellja e tij do të bëhet gjithnjë e më shumë erratike, e çorientuar dhe e çmendur.
Pjesa më e madhe e republikanëve, pasi hodhën kapelet e tyre mbi murin Trump, do të qëndrojnë me të deri në fund. A ia vlen e gjitha kjo për një reduktim taksash, derregullim dhe caktime gjykatash?
*Peter Wehner është zyrtar i lartë në qendrën e Etikës dhe Politikës Publike në tre administrata të mëparshme republikane dhe tashmë kontribuon si opinionist. Artikulli u botua nga gazeta “The New York Times”.
Përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
