Bishti i Krastës një ndër 29 varret masive të diktaturës, i cili ndodhet mu ne zemër të Shqipërisë.
Qysh nga muaji i parë i vitit 1945, Elbasani u përball me një tjetër lloj zhurme arme dhe të nesërmen shumë familje merrnin lajmin e tmerrshëm të humbjes së një të afërmi; dhe ky lajm vinte pikërisht nga Bishti i Krastës që edhe sot tmerron dhe kthen nga rruga kalimtarët. Për shumë vite askush nuk i afrohej kësaj pjese të kodrës me pisha. Në kujtimet e tij, studiuesi Shpëtim Haxhihyseni ka sjellë përjetimet e asaj periudhe nga familjet elbasanase.
“Familjet rreth ‘Burgut të Madh’ nuk bënin dot gjumë kur dëgjonin hapjen e portës së hekurt të burgut pas mesnate dhe siluetat e të burgosurve me duar të lidhura që mezi hipnin në kamionin i cili përdorej enkas për këtë qëllim. Pas tyre dilte skuadra e pushkatimit që zinte vend në karrocerinë e makinës. E kështu kamioni merrte rrugën drejt lindjes duke kaluar përbri parkut duke vazhduar midis Teqes dhe Krastës duke marrë për nga bishti i saj. E pikërisht në këtë vend që edhe sot mbështillet nga bestytnitë, përfunduan me dhjetra të pushkatuar, të vdekur nga torturat në hetuesi dhe ata që vdisnin në burgje”.
Haxhihyseni saktësosn se Elbasani kishte 9 burgje në atë periudhë, duke zënë vendin e dytë pas Shkodrës që kish 13 burgje.
Ndër burgjet e Elbasanit të asaj kohe ishin: “Burgu i Madh” në lagjen Kala, tek shtëpia e Bishqemit; Burgu i “Hasan Beut”; i “Ibrahim Pleshtit”, Burgu tek Hotel Grand; Burgu tek shtëpia e Ibrahim Mirakut; tek ndërtesa e Fashos; tek shtëpia e Bebit dhe tek shtëpia e Qemal Bobratit. Nga këto burgje përfundonin me qindra dhe me dhjetra pushkatoheshin, vdisnin në hetuesi e në burgje.
Pikërisht, në këtë vend të fshehur numërohen edhe shumë viktima që varret nuk iu zbuluan kurrë. Viti më i tmerrshëm i pushkatimeve ishte 1948-ta kur u pushkatuan mësuesi Kamer Kazazi, pedagogu Fadil Gurmani, Mahmuat Maçi, Zija Luniku jurist, Xhaferr Miraku, ushtarak, Hysen Graceni ushtarak i pushkatuar, apo tregtari Sulë Domi që vdiq në burg nga torturat.
Apostol Gega është edhe shembulli i fundit tragjik në bishtin e Krastës. Gega u ekzekutua pasi kur kishin emëruar mësues në një fshat të largët malor, kishte hequr nga muri i klasës yllin me pesë cepa të komunizmit që kishte vënë mësuesi i mëparshëm, dhe në vend të tij kishte vendosur fotografinë e Skënderbeut. Po kështu kishte ndaluar nxënësit që të nderonin me grusht dhe të këndonin këngë sllave, kishte hartuar dhe shtypur trakte kundër komunizmit dhe i kishte shpërndarë në popull.
Gjyqi i Apostol Gegës dhe pushkatimi i tij
Haxhihyseni tregon:
“Për 5 orë rresht Apostoli qëndroi në këmbë para trupit gjykues. Ai qendroi si titan para atyre akuzave fallso dhe u kthye nga i paditur në paditës. Dy pyetje ju bënë nga kryetari i trupit gjykues. Ke qenë në Itali? dhe përgjigja po kam qenë për studime por këmishën e zezë të fashizmit se vesha asnjëherë.
Je i pa kënaqur se pushteti ju ka marrë pronat?
Po, është e vërtetë. Ne kishim tre pendë dhe në Shëngjon, të cilat i trashëgonim nga gjyshi klerik në Manastir, që i punonim vetë dhe me to ushqeheshim. Këto përgigje acaruan më tepër gjykuesin dhe turmën ë mbushte sallën e me histerizëm thërriste: Pushkatim! Pushkatim! Gjykuesi e dha vendim dhe sigurisht që do të ishte pushkatim.
Në orën 4.00 të mëngjesit, kur akoma nuk kishte ardhur agimi, Apostoli i prangosur dërgohet tek Bishti i Krastës, pranë një grope që ish hapur më parë. Edhe në fund të jetës së tij thirri “Poshtë Komunizmi!” “Rroftë Shqipnia!” Një breshëri plumbash i morën jetën.
Po atë ditë, prefekturës së Elbasanit i dërgohet shkresa nga prokurori që lajmëronte vdekjen e Apostol Gegës në 13 nëntor 1946.
Disa ditë pas ekzekutimit në familjen e tij shkojnë teshat nga burgu. Midis palëve gjendet edhe një letër që ishte edhe amaneti i fundit i Apostolit lënë prindërve.
‘Nanë…! Ma ban hallall qumështin e gjinit, më fal nanë që porosinë tënde (Kujdes Apostol!) s’ ta mbajta por nuk asht faji im! Bahu e fortë nanë, qëndro! Idealet e mia nuk i tradhëtova. Me gjakun tim që rrodhi nga torturat në faqet e murit të burgut shkrova: ‘Poshtë Komunizmi!’ ‘Rroftë Shqipnia’!’”
Mjerisht edhe sot në Bishtin e Krastës pas shumë viteve, Apostolit dhe shumë të tjerëve nuk i dihet varri.
Shpëtim Haxhihyseni thotë: “Ne bëmë një homazh dhe vendosëm një pllakë përkujtimore në këtë bllok shkëmbor, por kjo është vetëm një nisje. Unë propozoj që këtë vend të frikshëm ta kthejmë në një “vend të mirë” ku elbasanasit të kenë mundësi të vendosin lule apo të ndezin qirinj. Viktimat e shumta që kanë humbur jetën apo janë varrosur aty kërkojnë një emër. Ishte premtuar krijimi i një Taks Force për t’i zbuluar dhe rivarrosur viktimat e komunizmit por kjo gjë nuk ndodhi. E vërteta nuk duhet të mbulohet nga harresa por duhet të na bëjë ne më të kujdesshëm dhe t’i japim mundësi të gjithë emrave që nuk kanë varr, të prehen të qetë dhe me nderimet e duhura”. /tesheshi.com/
