Nga Bardha Nergjoni
Besim Ndregjoni, një ndër krerët e ish-të përndjekurve politikë, asesi nuk beson se ai bunker tek Ministria e Rendit, është vetëm artistik. Sipas tij, ai është një shprehje e urrejtjes së Ramës ndaj shtresës së tyre dhe këtë nuk e luan as topi. Por nga ana tjetër, ai këshillon që, ai i ndërtuari në krah të kryesisë së Kuvendit – pra ai ka patur “bekimin” e Berishës – të jetë i vetmi që mund të konsiderohet artistik. Por Ndergjoni nuk e ka të keqen vetëm me bunkerin, por dhe me formën e e zgjedhur nga kjo qeveri për të dëmshpërblyer shtresën e tyre, që sipas tij është antikushtetuese.
Përse i jeni ngjitur “bunkerit”, derisa është sqaruar motivi i ndërtimit?
Ne nuk i jemi ngjitur bunkierit, por fatkeqësisht bunkieri na është ngjitur ne nga një kryeministër i papërgjegjshëm i cili nuk është i ngopur me 1 milion bunkierë që i ka lënë trashëgimi Enver Hoxha këtij populli, por do të ndërtojë një bunkier në mes të ministrive pa asnjë lloj lidhjeje artistike, vetëm si një përbuzje e atij njeriu ndaj shtresës të të përndjekurve. Argumenti i tij nuk është bindës, jo se e them unë por e thotë e gjithë shoqëria, pasi t’i rikthehesh një simboli të tillë në një shoqëri post-traumatike të një diktatore çnjerëzore, është njësoj sikur ka vepruar kryeministri dikur në revistën e sigurimit “Në shërbim të popullit” të cilat sot i quan artistike, “armiku i popullit në njërën anë e vigjilenca në anën tjetër”.
Pse duhen marrë forma artistike nga simboli i komunizmit?! Kemi vepra të shumta arti që mund të marrim shembull. Ministria e Brendshme ka qenë një godinë ku janë torturuar me qindra e mijëra shqiptarë që kanë humbur dhe jetën. Kjo godinë duhet të ishte një vend për të mos harruar dhe do të kishte brenda si udhëheqësit kriminelë ashtu edhe viktimat. Rinia do shkonte me kënaqësi t’a vizitonte dhe do të bindej se simbolika është ndërthurur shumë mirë duke pasqyruar realitetin.
Po e dini që është praktikë botërore shndërrimi i simboleve komuniste në funksion të atraksionit turistik…
Simbolika e një diktature absolutisht nuk mund të kthehet në një element që t’i shërbejnë shoqërisë. Të gjithë ata që kanë lindur pas ‘90-ës kanë parë pranë shtëpive, shkollave apo pallateve një bunkier. Çfarë do të përfaqësonte një bunkier i ri i ashtuquajtur artistik pas atyre që janë ngado nëpër Shqipëri?! E çfarë bëhet tani?! I teket kryeministrit dhe qeverisë t’i japë ca para një pronari medieje duke e hequr si vepër artistike një gjë që nuk është as artistike, madje as bunkieri real i kohës së Enver Hoxhës.
Pse duhet të jetë ai bunkier aty?! Ai është i vetmi territor ku ndërtesat dhe bulevardin i kemi evropiane dhe nuk ka arsye të ndërtojmë diçka jashtë kësaj arkitekture pasi kjo është pjesa më e mirë e Tiranës. Po kështu duhet të kemi parasysh diçka: Të ndërtosh në disa vende si Berlini, bie fjala, duhet bërë një referendum edhe për zgjidhje të tilla të ashtuquajtura artistike. Ju vetë e keni parë dhe çfarë pamje dhe ndjenje ju krijon ai bunkier në atë vend?!
Pse nuk keni bërë diçka jo ish-të përndjekurit në kaq vjet: t’u propozonit qeverive shndërrimin në muze të disa ish-objekteve, si fjala vjen të ish-vilës së Enver Hoxhës, t’i menaxhonit ato e më të ardhurat të dëmshpërbeheshit vit pas viti?
Nëse do të punojë mendja e ndritur e burrave dhe grave të mençura shqiptare rrugët gjenden, edhe sa i përket dëmshpërblimit. A e dini pse lindi kërkesa për dëmshpërblime të përndjekurve? Lindi kur ne pamë se si hajdutë e vjedhës futeshin në burg e dilnin duke marrë pafajësi me këtë lloj drejtësie, duke marrë edhe dëmshpërblim, ndërkohë ne që kishim derdhur gjakun, që kishim lënë rininë, nuk arrinim të merrnim asgjë. Dëmshpërblimi është çështje ligjore e lirive dhe të drejtave të njeriut. Ne nuk marrim taksat e shqiptarëve siç bën kjo qeveri tani. Të përndjekurit politikë i kanë dhënë këtij kombi për 50 vjet miliona, kanë nxjerrë minerale nëntokësore duke punuar në miniera e ndërtuar objekte madhore nën kamxhikun e dhunës.
Ju në kaq vjet keni preferuar të bëni vetëm ankimtarin, përse nuk keni bërë propozime konkrete se si mund të zgjidhej, fjala vjen dëmshpërblimi, meqë në radhët tuaja ka patur plot intelektualë, mes tyre dhe financierë të zotë?
Kur kemi dalë nga kampet e përqëndrimit, nuk e kemi menduar dhe nuk e kemi besuar kurrë se do kemi një klasë politike urrejtëse ndaj idealeve tona të lirisë. Këto 25 vjet u përballëm me një klasë politike të papërgjegjshme që nuk ishte ngopur me luftë ndaj nesh.
Ne kemi arritur që të detyrojmë parlamentin shqiptar të miratonte rezolutën kundër krimeve të komunizmit ku deputetët e Edi Ramës dolën nga salla. Ne detyruam të zbatohet kushtetuta shqiptare duke e diskretituar para Europës. Por ne kemi parimet tona e nuk jemi për një politikë të pamoralshme. Duam t’i shohim njerëzit të gjithë të barabartë dhe jo një pjesë të nënës dhe një pjesë të njerrkës. Kjo do shumë kohë të vendoset në vend. Besojmë që djemtë dhe vajzat tona e kanë kuptuar dhe së shpejti do t’i përgjigjen flakë për flakë kësaj sjelljeje dhe do të jenë pjesë e politikëbërjes. Nëse të përndjekurit nuk do të jenë të përfaqësuar, atëherë të drejtat e njeriut do të vazhdojnë të shkelen.
Vit pas viti, kanë rënë kreditet tuaja si grupim shoqëror, ku përçarja bëri të vetën. Mendoni se ka patur një projekt komplotist politik për t’u çfaktorizuar?
Ne nuk kanë rënë kreditet por përkundrazi janë shumë të larta. Ne nuk ramë në shtratin e hakmarrjes ndaj krimeve që na bënë komunistët. Ne arritëm t’a mposhtim urretjen e të përçonim tek shoqëria lirinë dhe dashurinë njerëzore. Por në fakt u ndodhëm përballë një muri politik që këtë motiv të paqes e shfrytëzoi për interesat e tyre të korrupsionit. Kreditet në fakt i kanë rënë kësaj klase politike. Sot Shqipëria ndodhet në greminë dhe këtu e ka çuar kjo klasë politike. Ne moralisht dhe ligjerisht kemi vepruar. Ne po përballemi me ata që na kanë konfiskuar pronat dhe me Gjykatën e të Drejtave të Njeriut po i marrim një më një pronat e konfiskuara.
Ndërkohë, sa i përket përçarjes kjo dihej. Klasa politike ishte produkt i diktaturës dhe nuk do të kishte sensibilizmin ndaj nesh pavarësisht se ne besonim tek liria, besonim në Zot. Kishim parimin për ta mos bërë Shqipërinë një kënetë me gjak siç e bënë këta. Edhe këta janë pjesë e atij krimi komunist. Sigurisht që përçarja mes 100 mijë familjesh me atë luftë të ashpër që na është bërë ndaj shtresës të të përndjekurve, do të kishte edhe nga ata individë që shiten gjakun dhe shitën idealin dhe u bënë leva të pushtetit politik. Kauza jonë nuk është e përçarë.
Me kë e keni inatin më shumë: më të majtët apo të djathtët? E bëj këtë pyetje, ngase e majta gjithsesi nuk se u ka premtuar gjë; ndërsa e djathta shumë u ka premtuar, votën ua ka marrë, e nuk jua zgjidhi kurrë dëmshpërblimin…
Ne një herë nuk kemi inate se po të kishim rezervuar inate do merrnim hak ndaj kriminelëve që shëtisin të lirë. E dyta duhet të kemi një gjë ta qartë lidhur me pyetjen që më drejtoni. Këtu nuk është çështje inati por ka zbatime ligjesh. Ne nuk jemi shtresë në nevojë se përshembull kemi paaftësi. Ne jemi një shtresë fisnikësh, një shtresë e moralshme, e pasur por që na është konfiskuar, kundërshtare ndaj diktaturës dhe nisur nga kjo ne çdo qeverie i kemi kërkuar zbatimin e Kushtetutës ne nuk kërkojmë lëmoshë. Ne nuk jemi lëmoshqarë që presim nga e majta apo e djathta ne respektojmë çdo qeveri që vjen në pushtet dhe ajo të zbatojë të drejtat dhe liritë themelore të të përndjekurve. Nëse nuk i zbaton, atëherë do jetë në luftë me ne siç është qeveria e Edi Ramës që shkel me të dyja këmbët kushtetutën dhe të drejtat e të përndjekurve duke i mashtruar dhe gënjyer.
Aktualisht, si po shkon çështja e dëmshpërblimit?
Po ju them vetëm kaq për çështjen e dëmshpërblimit: kjo qeveri që drejton Edi Rama u ka dhënë 2 këste dëmshpërblim 1750 të burgosurve politikë. Tani po lufton për të tretin kurse qeveria e mëparshme ka dhënë 2 këste për 24 mijë familje. Krahasojini dy shifrat. Kanë përdorur një metodë plotësisht kriminale ndaj shtresës së të përndjekurve. Jemi plotësisht dakort që të burgosurit politikë që janë gjallë t’i marrin paratë por jo të përjashtosh 24 mijë vetë duke pretenduar se po i jep 1700 vetëve. E përsëris, shkelet një e drejtë kushtetuese dhe duhet të përgjigjet çdo qeveri nëse jemi në një sistem demokratik, pavarësisht se është një sistem oligarkik e aspak demokratik.
Ku mendoni se jua ka me hile kjo qeveri?
Nuk është se problemi se qeveria ka një hile. Ajo shkel dhe dhunon të drejtat e të përndjekurve politikë. Pra nuk është çështje hileje, pasi hilja mund të përdoret në lojë por jo në politikëbërje. Pra politikëbërja e kësaj qeverije është një politikë urrejtje ndaj klasës të të përndjekurve, e cila pa e vrarë ndërgjegjja fare, e pamoralshme totalisht në 25 vite nuk ka guxuar t’i kërkojë falje kësaj klase për krimet që ka bërë kjo parti që ka ndërruar emrin e që quhet partia socialiste tani. Krimet e komunizmit në Shqipëri i ka bërë partika komuniste që trashëgohet direkt nga Partia Socialiste.
Edhe njëherë për “bunkerin”: a thua vallë kuaza e shkatërimit të një bunkeri është ajo që me të cilën duhet ta prezantojnë veten sot të përndjekurit politik?
Bunkieri për ne, është një xhest urrejtje i kryeministrit dhe qeverisë së tij ndaj shtresës së të përndjekurve politikë, ndaj arkitekturës së qytetit të Tiranës dhe banorëve, duke ndërtuar një grumbull betoni me ca hekura dhe duke përdorur metodat e korrupsionit vetëm për të marrë ato paratë nga një person i caktuar. Nuk mund të pranoj që bunkieri është kauzë. Kauza jonë është liria. Liria shembë çdo simbol dhe do shembë bunkierin e Edi Ramës që nuk është as artistik por vetëm politik. Liria është me fuqishme se çfarëdolloj pushteti.
Edhe diçka e fundit: ju jeni shumë të ndjeshëm ndaj gjithçkaje që bie era komunizëm. Përse kurrë nuk keni treguar ndjeshmëri, as sot e as dje, ndaj faktit se Sali Berisha, njeriu që u vu në krye të PD-së, e që më pas udhëhoqi për shumë vite këtë vend, ka qënë jo pak por çerek shëkullimi komunist? Dukeni sikur keni vepruar e po veproni me sy standarte?
Sa për dijeni, të përndjekurit politikë kurrë nuk i janë nënshtruar as Sali Berishës as Fatos Nanos e as Edi Ramës. Unë po ju sjell në vëmendje vetëm një fakt: Në vitin 1994 kur Berisha kishte vetëm dy vjet në pushtet ne bëmë grevën e parë politike, grevën e urisë dhe detyruam atë qeveri të jepte letrat e dëmshpërblimit për punën e papaguar pasi vetëm në Shqipëri ka ndodhur që I burgosuri punonte në burg. Kur ka ardhur Berisha në 2005 në nuk kemi qëndruar indiferentë por e kemi detyruar me kërkesat tona aq sa nga shtresa jonë edhe i kanë vënë flakën vetes. Pra ne i besojmë si komunistizimit të Berishës ashtu edhe të Ramës duke qenë se e gjithë politika është produkt i diktaturës pasi nuk patëm një klasë intelektuale jasht sistemit.
Tek ne nuk u bë revolucion demokratik por revolucion tavolinash. Të jemi koshientë se me gjithë gabimet, e djathta nuk ka treguar kurrë urrejtje ndaj nesh, ndërsa e majta ka treguar urrejtje. Ju kujtohet në parlamentin e parë pluralist kur Arbnori kërkoi një minutë heshtje për të gjithë të vrarët, socialistët nuk u çuan në këmbë fare. Në 2004-ën, kjo PS bëri një ligj duke ua trajtuar ditën e punës së të përndjekurit vetëm 30 qindarka. Po kjo e majtë, në 2006 doli nga parlamenti sepse nuk pranoi të miratojë rezolutën e Europës për dënimin e krimeve të komunizmit. Po kjo e majtë, mban me çdo kusht simbolet e diktaturës në Shqipëri si 29 nëntorin. Tek e fundit Sali Berisha ishte komunist por nuk e pranoi 29 nëntorin si çlirim të Shqipërisë sepse kjo datë ishte pushtim i Shqipërisë nga komunizmi. Kjo e majtë e ka mbajtur dhe sot i keni parë të dalin me portretet e Enver Hoxhës. Vetëm këta e quajnë rënien në komunizëm çlirim, vetëm partia e Edi Ramës mund ta bëjë këtë gjë.
Po Lulzim Basha çfarë përfaqëson?
Edi Rama ishte pedagog i sistemit komunist kurse Lulzim Basha nuk është produkt i atij sistemi. Rama ishte pedagog i arteve, një sektor që diktatura e mbante nën hyqëm gjithmonë. Basha ka një vizion më të pasur se Sali Berisha ndaj të përndjekurve pavarësisht se nuk është në pushtet. Derisa këtu ajo klasë politike bëri transferimin nga komunizmi në demokraci do të kemi këto reminishenca dhe ne sot në shumë fusha kemi ideologjinë komuniste e cila është shumë e fuqishme tek klasa e sotme politike. Sot kemi një grup hajdutësh që paraqiten si shtetarë dhe nuk kanë asnjë lidhje me shtetin.
Nëse e rindërtojnë bunkierin, çfarë do të bëni?
Nuk e prish Besimi bunkierin. Ne ja kemi bërë të qartë Edi Ramës: Shtroje para popullit dhe nëse ai e voton atëherë le të ndërtohet. Bunkierin e prishin shqiptarët që nuk duan simbole të komunizmit në asnjë vend publik. Një simbol të komunizmit e kemi lënë para kryeministrisë dhe parlamentit, le ta shijojnë nëse duan. Për ne ky bunkier do të ketë të njëjtin fat që pati busti i Enver Hoxhës. /tesheshi.com/
