Deklaratat e zëdhënësit të presidencës turke Ibrahim Kalin mbi marrëdhëniet e vendit të tij me Mbretërinë e Arabisë Saudite u panë si një tregues i fazës së re që Turqia dëshiron, veçanërisht pasi ato indirekt devijuan nga disa qëndrime të mëparshme.
Sidoqoftë, heshtja e Riadit dhe mungesa e reagimit ndaj deklaratave, pasuar nga vendimi për të mbyllur shkolla të shumta turke në mbretëri, janë tregues i drejtpërdrejtë i mungesës së entuziazmit për afrimin me Ankaranë dhe se ka pengesa reale për zhvillimin e marrëdhënieve me të.
“Kriza të shumta i kanë lodhur këto forca vitet e fundit dhe nuk kanë mbaruar kurrë plotësisht. Nga njëra anë, ato mund të konsiderohen si një fitore, dhe nga ana tjetër, një ulje e intensitetit të konflikteve ushtarake, e cila lehtësoi nivelin e polarizimit dhe hapi rrugën për mundësinë e dialogut”.
Motivet e afrimit
Afrimi i mundshëm midis Turqisë dhe Arabisë Saudite nuk bën përjashtim në rajon, i cili kohët e fundit ka dëshmuar aktivitete të forta diplomatike, deklarata, takime dhe dialogje midis disa vendeve: Turqinë, Egjiptin, Arabinë Saudite, Iranin, Turqinë, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe të tjerë. Kjo konfirmon se dëshira për afrim nuk është e pranishme vetëm në Ankara, por që të gjithë kanë motive për të.
E para nga këto arsye është ardhja e një administrate të re të SHBA, që do të thotë se periudha e trajtimit të çështjeve dhe aktorëve rajonalë në mënyrën se si Trump bëri ka mbaruar. Gjithashtu, drejtimi i Joe Biden ka ngritur shqetësime midis një numri të fuqive rajonale, veçanërisht Turqisë, Arabisë Saudite dhe Egjiptit.
Kriza të shumta i kanë lodhur këto forca vitet e fundit dhe nuk kanë mbaruar kurrë plotësisht. Nga njëra anë, ato mund të konsiderohen si një fitore, dhe nga ana tjetër, një ulje e intensitetit të konflikteve ushtarake, e cila lehtësoi nivelin e polarizimit dhe hapi rrugën për mundësinë e dialogut.
Gjithashtu, y shterim i forcave është shfrytëzuar nga palët e tjera dhe ka shënuar pikë të rëndësishme në konkurrencën gjeopolitike, të tilla si Greqia dhe Etiopia kur bëhet fjalë për Turqinë dhe Egjiptin, dhe Izraelin, i cili ishte investitori më i madh në periudhën e mëparshme për shkak të normalizimit të marrëdhënieve me një numër vendesh arabe.
Më në fund, dhe ndoshta më e rëndësishmja, intensiteti i polarizimit në rajon në vitet e fundit ka qenë në rënie relative dhe graduale ndërsa vitet kalojnë nga pika të rëndësishme kthese në rrjedhën e revolucioneve dhe kundërrevolucioneve. Polarizimi dhe rirreshtimi janë arsyet kryesore të mosmarrëveshjeve dhe konflikteve midis fuqive rajonale, ndërsa interesat i bashkojnë këto vende më shumë sesa i ndajnë ato nëse politikat artikulohen në përputhje me rrethanat.
Përveç të gjithave më lart, Turqia është unike për arsyet e veta për normalizimin e marrëdhënieve, të tilla si kushtet ekonomike të lëna nga pandemia e koronavirusit, afërsia e zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare, rëndësia e kësaj çështje për Partinë e Zhvillimit dhe Drejtësisë (AKP), si dhe viti 2020, gjatë së cilës ajo ishte përfshirë në disa çështje dhe konflikte në të njëjtën kohë. Këtë vit, ai dëshiron ta kthejë atë në përfitime politike dhe diplomatike, veçanërisht pas përparimit në Libi dhe veçanërisht në Kaukaz.
Përjashtim
Grushti i shtetit që ndodhi më 3 korrik 2013 ishte një pikë kthese në marrëdhëniet e Turqisë me një numër vendesh arabe, kryesisht me Egjiptin, i cili, natyrisht, kishte mbështetjen më të madhe pas grushtit të shtetit nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Turqia ka marrë një qëndrim të mprehtë ndaj regjimit të ri në Kajro dhe shumë ngjarje të mëvonshme kanë vendosur Ankaranë dhe Abu Dhabin në anët e kundërta. Sidoqoftë, pikëpamja turke për Arabinë Saudite mbeti e ndryshme, sikur të kishte ndonjë përjashtim në lidhje me marrëdhëniet me atë vend dhe u bë një kujdes i jashtëzakonshëm për të mos përkeqësuar marrëdhëniet.
Kjo ishte e dukshme më herët gjatë bashkëpunimit në Siri, në të cilën më vonë ndodhën turbulenca. Kjo u përsërit në disa ngjarje dhe situata, veçanërisht në deklaratat e presidentit turk. Në një incident vinçi në Xhaminë e Madhe në Mekë në 2015, kur më shumë se 100 pelegrinë vdiqën, duke shkaktuar kritika të përhapura ndaj Arabisë Saudite, Erdogan mbrojti me forcë përpjekjet e mbretërisë për t’i shërbyer pelegrinëve dhe vendeve të shenjta.
Në samitin e Organizatës së Bashkëpunimit Islamik, të organizuar nga Turqia gjatë presidencës së saj të rradhës, pati një pritje mbresëlënëse të dhënë nga presidenti turk për mbretin Saudit, e cila tregohet nga shkelja e protokollit kur mbreti drejtoi hapjen.
Edhe në krizën e Gjirit, në të cilën ajo qëndroi qartë në anën e Katarit, qëndrimi i Turqisë nuk ishte i drejtuar kundër Arabisë Saudite. Në retorikën zyrtare turke, mbretëria u quajt “motra e vjetër” e vendeve të Gjirit, e cila mund të zgjidhë problemin, dhe Erdogan vizitoi Riadin më shumë se Doha-n gjatë asaj periudhe.
Interesat dhe pengesat
Përkundër asaj që mund të dëgjohet në disa qarqe, nuk ka ndonjë kontradiktë të madhe në interesat e të dy vendeve në rajon. Përveç interesave të dukshme ekonomike dhe tregtare, nuk ka asgjë në orientimin e përgjithshëm të politikës së jashtme turke, kryesisht në Libi, Mesdheun Lindor, Irak, çështjen Palestineze dhe Kaukaz, i cili dëmton interesat e Riadit. Për më tepër, në disa prej tyre mund të ketë një interes të nënkuptuar ose indirekt turk ose një rastësi të supozuar të pozicioneve midis dy palëve.
Sa i përket Iranit, Turqia është kundërpesha më e dukshme rajonale ndaj saj, në rast se kufizimi ose shmangia e kërcënimit iranian është një shtyllë kryesore e politikës së jashtme saudite, duke e bërë atë edhe më të çuditshme në këmbënguljen për shtrëngimin e atmosferës me Ankaranë.
Kur bëhet fjalë për çështjen siriane, pozicioni turk, megjithëse i ndryshëm nga ai saudit, veçanërisht nëse parashikimet për hapjen e fundit ndaj regjimit të Asadit janë të sakta, nuk përbën një kërcënim të drejtpërdrejtë për interesat saudite. Përkundrazi, Ankaraja beson se kjo e fundit po dëmton sigurinë e saj kombëtare duke mbështetur dhe / ose financuar disa grupe në sirinë verilindore.
Pra, nëse interesat në përgjithësi i bashkojnë të dy palët më shumë sesa i ndajnë, atëherë pse afrimi i të dy palëve vonohet krahasuar me Egjiptin, për shembull?
Dhe pse deklaratat turke u takuan me heshtje, dhe më pas me vendimin për të mbyllur shkollat, në mënyrë që të dukej sikur dora e zgjatur turke ishte lënë bosh?
Dhe pse deklaratat e trashëgimtarit saudit të fronit për marrëdhëniet e forta midis dy vendeve dhe udhëheqjes së tyre nuk janë përkthyer në realitet?
Së pari, çështja mund të shihet në negociatat midis dy palëve, pasi krijohet përshtypja se Ankaraja është më e prirur për afrim ose më e detyruar ta bëjë këtë, që do të thotë që shtyrja dhe përmbajtja mund t’i sjellin Riadit më shumë përfitime sesa një marrëdhënie pozitive.
Sigurisht që ka diçka në lidhje me promovimin e kësaj çështje përpara publikut të brendshëm dhe disa partive jashtë vendit, ku dëshiron të tregojë se Ankaraja është ajo që dëshiron pajtimin dhe këmbëngul në të, ndërsa Riadi është i përmbajtur, i ngjashëm me rrugën e Turqisë ndaj Egjiptit.
Çështja mund të shihet gjithashtu nga këndi i “ndëshkimit” të Turqisë për pikëpamjet e saj të mëparshme, qofshin ato revolucionet arabe, kriza e Gjirit dhe veçanërisht çështja e vrasjes së Khashoggi. Përveç kësaj, supozimi se “ndikimi i Biden” në çështjet dhe marrëdhëniet rajonale mund të jetë i përkohshëm dhe kalimtar, duhet të merret parasysh, gjë që nuk e bën tërheqëse qasjen ndaj pajtimit të plotë ose ndryshimeve rrënjësore në politikën e jashtme.
Kohët e fundit u raportua se presidenti turk dhe mbreti saudit folën me telefon dhe raportet flisnin për vizitën e ministrit të Jashtëm turk Mevlut Çavusoglu në Riad në pak ditë. A do t’i japë kjo një shtysë të re marrëdhënieve midis dy vendeve?
Eshtë e vështirë të parashikohet me siguri se çfarë mund të pritet, por mund të thuhet se përdorimi i arsyetimit të shëndoshë politik mund t’u japë përparësi interesave të përbashkëta dhe thelbësorë, të cilat do të ishin të mjaftueshme për të hapur një faqe të re në marrëdhëniet midis dy vendeve. Sidoqoftë, në mungesë të realpolitikës dhe luhatjeve brenda kornizës së polarizimit dhe ndarjes, situata do të mbetet ashtu siç është pa ndryshime të rëndësishme midis dy vendeve në një të ardhme të parashikueshme. /tesheshi.com/
