Rritur në kohën e Depresionit, romancieri dhe laureati i çmimit Nobel, Saul Bellow nuk e harroi kurrë lidhjen midis amerikanëve të varfëruar dhe presidentit të tyre të shtresës së lartë, gjysmë-të huaj e të pushtetshëm. “Masat e papuna, të cfilitur, mekanikët, shoferët e transportit publik, dyqanxhinjtë, këpucarët, rrobaqepësit… Ata besonin vetëm Franklin Ruzvelt, një djalë Grotoni, fisnik i pasur nga Harvardi dhe Hyde Park”.
Votuesit nuk i kanë problem elitat nëse ato përmbushin kushtet e pozicionit të tyre, që është përdorimi aktiv i pushtetit për përmirësimin material të njerëzve. Telashi duket se nis kur ato nuk sillen fare si elita, kur qëndrojnë duarkryq dhe shfaqin pafuqi ndaj forcave globale. Në këtë pikë, punonjësit e cifilitur nisin të vënë në dyshim autoritetin e shefave të tyre, të cilët, ashtu si edhe ish-lordët feudalë, shijojnë të mirat e pushtetit por nuk përmbushin asnjë detyrim.
Perëndimi nuk është në revoltë kundër elitave. Njerëzit që votuan për Britaninë jashtë BE-së dhe Donald Trumpin në Shtëpinë e Bardhë, dhe që mund të zgjedhin Marine Le Pen si presidente të Francës, muajin e ardhshëm, kanë nostalgji për kohën kur elitat ishin, jo më pak, por më shumë të pushtetshme. Edeni i tyre duket se mund të jetë mesi i shekullit të kaluar, kur baronët në krye të qeverisë, biznesit dhe organizatave të punës, bashkëpunuan për të ruajtur një punësim të plotë. Koorporatizmi ishte elitizëm në formën praktike. Rrjedhja e kapitaleve midis vendeve rregullohej nga elita akoma edhe më të ngushta në institucionet e ngritura në Bretton Woods, edhe këto elita në vetvete. Emigracioni menaxhohej nga elitat.
Të lexosh për arkitektët e asaj periudhe do të thotë përmbytje nga elitarizmi kryelartë e pa komplekse. Ekonomisti John Maynard Keynes, diplomatët Henry Kissinger dhe George Kennan, Robert Schuman dhe themelues të tjerë të projektit europian. Ata ishin shembuj ekstremë në izolimin e tyre nga njerëzit normalë. Disa kishin pikëpamje që shkonin deri në epokën para-demokratike. Por kjo ishte çështja: ishte imponimi i tyre prej ekspertësh të rendit mbi kaosin që çmohej kaq shumë, dhe që i ndjehej kaq shumë mungesa kur ky rend u shndërrua në vërshim në vitet 1980 e më pas.
E gjitha kjo mund të shkaktojë drithërimë në qarqet liberale, mirëpo viti 2016 shfaqi një kërkesë të madhe e të paparashikuar për qeveri paternaliste. Një numër përcaktues votuesish janë të etur për elitarizmin autentik. Konflikti i tyre është me elitarizmin e koduar të epokës së Davosit, ku politikanët zgjidhen vetëm për të pretenduar pafuqi kundrejt gjeratores globale të kapitalit dhe njerëzve, ku biznese aq të mëdha sa Google minimizojnë pushtetin e tyre në favor të një bote “të rrjetëzuar”.
Votuesit e zemëruar nuk dëshirojnë një puç kundrejt elitarizmit. Nëse duan ndonjë komplot, ata dëshirojnë restaurimin e tij. Ata dëshirojnë botën në rendin në të cilën u rritën, kur rregullat e ndërmarra nga qendra mbanin të sigurta vendet e punës dhe familjare, lagjet e tyre. Ata i shohin elitat moderne si prindër të shkujdesur, jo nga ata striktët, pandërgjegjshëm pasivë në dekadat e fundit sa i takon konkurrencës ekonomike dhe ndryshimeve rrënjësore sociale. Ata kërkojnë elita të përshtatshme, elita që të ushtrojnë pushtetin e tyre.
Ata nuk kërkojnë ëndrrën arratisëse libertiane të Rrebelit: si të rrëzojmë oligarkinë. Në librin e tij të ri, deputeti Douglas Carswell i referohet Brexit, suksesit të tij elektoral në një qytet bregdetar dhe ngjarjeve të vërteta që ndodhën në kohë reale e në vendndodhje reale si prova se njerëzit dëshirojnë një shtet të vogël mbi të cilin të ushtrojnë zotërim 24-orësh përmes kontrollit si në një zgjua bletësh.
Problemi është se “oligarkia” është një përshkrim i dobishëm i sistemit social të cilin nuk e kuptojnë votuesit e zemëruar. Një sistem me kompani të mëdha që kanë detyrime politike për të mbajtur brenda vendit vendet e punës, me forca të armatosura që shfaqen si një punëdhënës i madh dhe burim i zakoneve morale, me nivele emigracioni të vendosura me anë të ndërveprimit midis kërkesës dhe ofertës, me shkëmbime të lira në formën e një gjëje të kontrolluar dhe të kushtëzuar.
Bellow tha se ndërsa presidentë më të vegjël kishin doktrina intelektuale, Ruzvelti e shprehte atë me dy fjalët e Isait: “Lehtësohuni ju”. Ai u tha votuesve të pasigurtë se nuk ishin të vetëm, se ai do t’i mbronte ata nga rrethi vicioz i jetës me të gjitha teknikalitetet e mëdha dhe teknokrate që mund të përballonte republika.
Ky kontrast u përhap në të gjithë Perëndimin e pasluftës. Masat iu drejtuan elitave përsa kohë elitat menaxhonin ekspozimin e masave ndaj shfaqjeve brutale të tregut. Grisja e kësaj kontrate solli hidhësinë e kohës së sotme. Carswell edhe mund të kishte të drejtë, por nuk ia vlen të dëgjosh një britmë për liri aty në fakt është e kundërta. Në vitin 2016, votuesit nuk kërkuan abdikimin e elitave nga pushteti. Ata ndëshkuan elitat për abdikimin e mëparshëm të tyre nga pushteti.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
