Një avion ushtarak rus gjëmon nëpër qiell në orën 4.47 të pasdites nga baza ajrore në Hmeimim në Sirinë Perëndimore, duke iu drejtuar lindjes.
Një vëzhgues merr shënim të tre detajet, hap një aplikacion në telefon dhe e vendos informacionin në tre fushat e dizenjuara enkas.
Katërmbëdhjetë minuta më vonë dhe 100 kilometër më larg, Abdel Razzaq sheh avionin që fluturon sipër qytetit të tij, Maaret al-Numan. Ai hap aplikacionin e vet dhe shkruan: Maaret al-Numan, avion ushtarak rus, po drejtohet në verilindje.
E dhëna procedohet nga një program, që njihet si “Sentry” apo “Roja” që vlerëson trajektoren e avionit dhe dërgon një paralajmërim, duke nxitur mesazhe Facebook-u dhe Telegram-i, në Twitter dhe më e rëndësishme, aktivizimin e sirenave të forta paralajmëruese në të gjitha qytetet që kontrollohen nga opozita në Siri.
Sulmet ajrore kanë qenë fakt i jetës së përditshme për miliona sirianë që jetojnë në zonat e kontrolluara nga kryengritësit, duke u bërë edhe më intensive që nga koha kur Rusia hyri në këtë luftë në vitin 2015.
Përpara prezantimit të “Sentry”, paralajmërimi kryesor që njerëzit merrnin në rast të një sulmi ajror, ishte kur dëgjonin zhurmën e tyre në qiell – dhe kur ishte vërtet shumë vonë, thotë 50-vjeçarja Omayya, e cila u zhvendos nga Halepi në drejtim të zonave rurale në veriperëndim.
“Ishte e kotë për ne të bënim diçka. Ndonjëherë ne shihnim bombat ndërsa binin nga qielli”, thotë ajo duke folur me “Skype” duke iu referuar bohçeve me vaj të mbushura me metal dhe eksplozivë, që hidhen në të gjitha zonat kryengritëse. “Ne thjesht shihnin sesi binin bombat dhe sesi qanin fëmijët”.
Omayya mori pjesë në një kurs të drejtuar nga vullnetarët për programin “Sentry” për mënyrën më të mirë sesi t’i mbijetosh një sulmi ajror. Ajo tashmë e di që duhet të hapë dritaret në mënyrë që presioni i shpërthimit të mos thyejë xhamat dhe që në tualetin e saj, në mes të shtëpisë, është vendi më i mirë për t’u fshehur.
Vullnetarët mësuan gjashtë nipërit e Omayya, baballarët e tre prej të cilëve kanë humbur jetën, se çfarë të bëjnë nëse u thuhet se shkolla e tyre do të goditet nga një sulm ajror
Naela, një prej vullnetarëve thotë se i kanë trajnuar fëmijët të mblidhen kruspull nën bankat e tyre në pozicionin e fetusit nëse dëgjojnë alarmin. Nëse paralajmërimi vjen herët mjaftueshëm, mësuesit mund t’i çojnë fëmijët poshtë në bodrum.
Gratë janë targeti më i gjerë i fushatës, thotë Naela. “Gratë gjithnjë i mbajnë telefonat celularë me vete, kështu që e marrin mesazhin kudo ku ndodhen, nëse janë në shtëpi, në kuzhinë apo në lagje”.
Sistemi i paralajmërimit është themeluar nga dy amerikanë, John Jaeger dhe partneri i tij i biznesit Dave Levin, pasi i pari pati një detyrë duke punuar me civilët sirianë për Departamentin Amerikan të Shtetit.
“Vlerësova se kërcënimi më i madh i paqes brenda Sirisë ishte bombardimi pa dallim i civilëve”, shpjegon Jaeger. “Ne thjesht menduam që ishte më shumë sesa mund të bënte komuniteti ndërkombëtar dhe duhet të paralajmëronim civilët që përpara për këtë dhunë pa dallim”.
Kompania e tyre “Hala Systems” thotë se ka marrë financime nga vende si Britania, Kanadaja, Holanda dhe Shtetet e Bashkuara sikundër edhe donatorë privatë.
Punonjësit e shpëtimit “Helmeta e Bardhë” që punojnë në zonat kryengritëse të Sirisë punojnë me aplikacionin Sentry për të operuar dhe mirëmbajtur sirenat paralajmëruese për sulmet.
“Më përpara, sa herë që kishte bombardime, ne nuk e dinim për sulmin derisa na mbërrinin të plagosurit”, thotë 23-vjeçari Yousef, infermier në një spital të lëvizsshëm jashtë Halepit.
“Por, tani me Sentry, ne e gjejmë menjëherë përmes celularëve që ka ndodhur një sulm. Kështu që ne lëvizim në atë zonë, ku ka civilë. Kështu që ne e dimë se aty ka të plagosur, me siguri”. Spitali mund të njoftojë doktorët e të sigurohet që të përgatiten materialet e duhura, ndërkohë që presin për të plagosurit.
“Ne varemi shumë nga sistemi pasi është shndërruar në themel të punës sonë”, thotë ai.
Rreth tre milionë njerëz jetojnë në bastionin e fundit të madh të opozitës në Siri në veriperëndim të Sirisë. Gjysma e tyre tashmë janë zhvendosur, pasi u larguan nga përparimet e qeverisë në disa pjesë të tjera të Sirisë.
Në përgatitje për një ofensivë të pritshme të ushtrisë, civilët kanë mbledhur ushqime dhe kanë përgatitur streha. Disa madje, kanë improvizuar maska gazi në rast të sulmeve kimike.
Javën e fundit, regjimi i Assad dhe forcat aleate të tij rinisën bombardimet ajrore dhe ato nga toka, edhe pse ditëve të fundit ka qenë relativisht qetë, thotë Abdel Razzaq, i cili vëzhgon për avionët në qiell dhe fut informacionin në aplikacionin Sentry.
Ai klikon në imazhin e një avioni për të identifikuar se çfarë lloji ka parë. Ai zgjedh vendndodhjen dhe atë që po bën avioni apo se për ku do drejtohet. Këto të dhëna dërgojnë mesazhe përmes kanaleve të tilla si Telegram, ndonjëherë edhe me paralajmërime të stampuara me kohë sipër, për qytete dhe fshatra specifike.
“9:37 pm: mali Shahshabo – avion transporti po drejtohet tani në veriperëndim. Mund të arrijë zonat e mëposhtme: Maaret al-Numan: dy minuta nga tani/ Kafranbel: një minutë nga tani”.
Ish-mësuesi i anglishtes, Abdel Razzaq ka qenë vigjilentë në vëzhgimin e avionëve që prej vitit 2011, e më pas u bashkua me Sentry si vëzhgues.
“Ne jemi një grup djemsh që ndodhen kudo. Secili prej nesh mbulon një distrikt specifik”, thotë ai. “Ne e shohim avionin, llojin e tij me sy të lirë dhe më pas dërgojmë paralajmërimin”.
Po aq as edhe mundësimi i paralajmërimeve për sulmet që vijnë papritur, sistemi po ashtu ka ndihmuar të njoftojë pauzat e shkurtra gjatë sulmeve më të zgjatura, thotë bashkëthemeluesi i Hala Systems, Levin. Gjatë ofensivës në Ghouta, në afërsi të Damaskut, më herët këtë vit, civilët u mbështetën në sistem për të planifikuar daljet e tyre të shkurtra nga bodrumet apo strehimet për të marrë ushqim dhe ujë.
“Ishte një lehtësim i madh për ne, ne arritëm të kemi ndikim madje edhe kur bombat bien si shi nga qielli”, thotë Levin.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
