Tensionet mes Facebook-ut dhe industrisë së lajmeve vluan përgjatë fundjavës kur korporata e medias sociale censuroi një fotografi lufte që ka fituar çmimin Pulitzer, për shkak se në të shfaqej një fëmijë i zhveshur dhe kjo shkelte standardet komunitare të rrjetit.
Konflikti për imazhin e “vajzës së napalmit”, të cilën e kishte postuar një shkrimtar norvegjez në një shkrim për historikun e fotografisë së luftës, përfundoi të premten kur Facebook e ktheu vendimin, duke njohur “rëndësinë globale të këtij imazhi në dokumentimin e një momenti të veçantë për kohën”.
Por e gjitha kjo ka përshfaqur atë që gazetarët dhe njerëzit e etikës thonë se është një gabim esencial në mënyrën sesi Facebook kontrollon dhe përhap lajmet. Kritikët thonë se vendimet e kompanisë drejtohen nga shqetësimi i marrëdhënieve publike dhe duhet të shërbejnë si një apel zgjimi për avokatët e lirisë së fjalës sesa i fuqishëm është bërë Facebook-u dhe sesa e keqpajisur është kompania për rolin që ka, edhe pse të pavullnetshëm, në gazetari.
Ka nga ata që shpresojnë se skandali do të përbëjë një pikë kthese që shefi i rrjetit, Mark Zuckerberg, për të cilin kritikët thonë se e ka detyrim moral të pranojë rolin e tij si “botuesi më i fuqishëm i botës”, të marrë hapa domethënës në mënyrë që ta bëjë Facebook-un përgjegjës për atë që shpërndan.
“Ajo që Facebook-u duhet të bëjë tani është të mendojë fort se çfarë do të thotë të jesh botues”, thotë Emily Bell, drejtore e qendrës për gazetarinë dixhitale në Universitetin e Kolumbias. “Nëse ata nuk e bëjnë këtë, paralajmëron ajo, gjëra të tilla do të ndodhin gjithmonë”.
Pavarësisht nëse Facebook-u dhe shefat e tjerë të medias e pranojnë ose jo, rrjetet e medias sociale luajnë një rol vital në mënyrën sesi njerëzit konsumojnë lajmet, duke pësuar ndikime që janë të vështira të nëndeklarohen. Studimet kanë gjetur në mënyrë të përsëritur se Facebook-u është shndërruar në burimin kryesor të lajmeve për shumë njerëz dhe se të ardhurat e botuesve janë goditur rëndë për këtë shkak.
Për disa gazetarë, rënia në të ardhurat nga reklamat është më pak alarmante sesa ajo që përshfaq konflikti për fotografinë: kontrolli i Facebook-ut mbi lajmet është bërë kaq i gjerë saqë mund të censurojë histori në mënyra që kërcënojnë rëndë lirinë e shtypit.
Nëse Facebook e di se çfarë duhet të bëjë me këtë fuqi, kjo është një çështje tjetër.
“Eshtë pothuajse e njëjtë si ata fëmijët që luajnë me një lojë që është për më të rritur se ata”, thotë Jane Kirtley, profesore e etikës në media dhe ligj në universitetin e Minesotës. “Ne me siguri kemi nevojë për më shumë sesa thjesht algoritme. Kemi nevojë për njerëz që të jetë roja e që praktikisht të ndalojnë apo të analizojnë gjëra të tilla”.
Zuckerberg ka refuzuar të pranojë se Facebook-u është një botues apo kompani mediatike, e në vend të kësaj ka zgjedhur të “ngjitet” pas etiketës “kompani teknologjike apo platformë. Por ideja e një platforme të pagabueshme së fundmi është vënë në dyshim kur u zbulua se stafi i Facebook-ut kuronte artikuj lajmesh në seksionin e vet “trend”.
Kompania pushoi nga puna ekipin që menaxhonte pjesët e seksionit dhe lejoi një algoritëm të merrej me atë punë, e më pas menjëherë Facebook-u nisi të nxirrte histori të rreme dhe vulgare në muret e përdoruesve të vet.
“Facebook dëshiron të ketë përgjegjësinë e një botuesi mirëpo gjithashtu të shihet si një përcjellës neutral informacioni që nuk është në pozicionin të bëjë gjykimin e lajmeve”, thotë Jim Newton, ish-redaktor i “Los Angeles Times” që jep gazetari në universitetin e Kalifornias. “Nuk e di nëse do të jenë në gjendje të lundrojnë në këto ujëra për një kohë të gjatë”.
“Facebook ka nevojë për një botues – që të ndalë Facebook-un nga botimi”, thotë Jeff Jarvis, profesor i gazetarisë në universitetin e Nju Jorkut. Ai shkroi në një postim se duhet dikush që të shpëtojë Facebook-un nga vetvetja duke sjellë parime në diskutimin e rregullave”.
Për disa në media, hapi i parë kyç për ta bërë Facebook-un një botues të respektueshëm lajmesh është rritja e transparencës.
Veç dokumenteve të nxjerra në mënyrë sekrete, publiku di shumë pak sesi punojnë algoritmet e Facebook-ut dhe se çfarë roli kanë punonjësit.
Si algoritmet ashtu edhe punonjësit mund të mashtrohen rëndë dhe derisa Facebook-u të bëhet më i hapur për atë sesi dhe përse disa histori lejohen dhe promovohen, kompania do të vijojë të thithë zemërimin e gazetarëve, historitë e të cilëve mund të jetojnë ose të vdesin për shkak të Facebook-ut.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
