Marrëdhëniet midis Izraelit dhe Turqisë jo vetëm që janë përkeqësuar në fushën e diplomacisë, ku paqëndrueshmëria dhe ngecja kanë qenë të dukshme vitet e fundit, por një situatë e tillë ka prekur edhe korridoret e inteligjencës, aleancat rajonale dhe luftën për fuqi dhe ndikim në Lindjen e Mesme.
Edhe pse Irani dhe projekti i tij bërthamor janë përdorur si shkak për satanizimin e Izraelit të Teheranit në Lindjen e Mesme dhe në botë për më shumë se një dekadë, vlerësimet e inteligjencës dhe takimet sekrete të mbajtura nga shefi izraelit i Mossad-it, Yossi Cohen me zyrtarë arabë gjatë dy viteve të fundit, kanë qenë janë një biletë për të përballuar ndikimin në rritje të rajonit të Turqisë.
Izraeli luajti kartën e investimeve për përpjekjet diplomatike kundër Turqisë rreth dy vjet më parë përmes bisedimeve sekrete dhe kontakteve midis shefit të Mossad-it me zyrtarë nga Egjipti, Arabia Saudite dhe Emiratet. Me atë rast, shefi i Mossad-it, Yossi Cohen tha: “Turqia paraqet një rrezik më të madh se Irani gjatë sundimit të Rexhep Tajip Erdogan,” sipas asaj që shkroi Roger Boyes, redaktor i politikës së jashtme dhe kolumnist për The Times, disa ditë më parë.
Irani dhe Turqia
Shefi Mossad-it, i cili konsiderohet arkitekt i aleancës midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe dhe i dërguari i kryeministrit Benjamin Netanyahu në Gji, vendet arabe dhe islame, shtoi se “forca iraniane është e brishtë, por kërcënimi i vërtetë vjen nga Turqia”. për të satanizuar Turqinë në fazën e tanishme, pasi u tha kolegëve të tij në Gji për vite me radhë se Irani është armiku i tyre i përbashkët.
Mediat izraelite raportuan duke cituar burime saudite se “shefi i Mossad-it u takua në janar 2019 me zyrtarë sauditë, egjiptianë dhe emiratas për të diskutuar mënyrat për të luftuar ndikimin rajonal të Turqisë në Lindjen e Mesme, Gji dhe Maghreb”.
Sipas këtyre burimeve, takimi u inicua nga një tjetër takim sekret në kryeqytetin pa emër të Gjirit, ku morën pjesë zyrtarë të lartë të inteligjencës nga katër vende, përfshirë edhe kreun e Mossad-it të Izraelit.
Zyrtarët e Gjirit që morën pjesë aty zbuluan detaje të caktuara dhe deklaruan se “kreu i Mossad-it izraelit tha në takimin sekret se Irani mund të shtypet ushtarakisht, por se Turqia ka kapacitete më të mëdha dhe më të rrezikshme”.
Kërcënimet dhe hapat
Eshtë thënë gjithashtu se kreu i Mossad-it deklaroi në takim se “forca iraniane është e brishtë dhe se frika dhe kërcënimi i vërtetë po vijnë nga Turqia”. Për të punuar në zgjidhjen e çështjes, pjesëmarrësit e takimit ranë dakord të ndërmarrin katër hapa, por nuk zbuluan se cilat ishin të përfshirë në të vërtetë në trajtimin dhe kufizimin e ndikimit turk.
Cohen besohet të ketë sponsorizuar pajtimin izraelito-turk, pasi ai vizitoi Ankaranë në qershor 2016, ku ai arriti një marrëveshje zgjidhjeje pasi marrëdhëniet midis dy vendeve u përkeqësuan pas një incidenti në të cilin marina izraelite sulmoi një flotilje humanitare në maj 2010. Fjala është për “Mavi Marmara”-në në rrugën për në Gaza, ku komanda izraelite vrau 10 aktivistë turq në atë ndërhyrje.
Deklaratat dhe qëndrimi i Cohen përkojnë me vlerësimet e Shërbimit Qendror të Inteligjencës Ushtarake të Izraelit – Aman për vitin 2020, pasi Turqia përfshihet në listën e organizatave dhe vendeve që paraqesin një kërcënim për sigurinë kombëtare të Izraelit.
Erdogan dhe Vëllazëria Myslimane
Cohen sqaroi qëndrimin e tij për Ankaranë mbi atë që inteligjenca e Aman e quajti depërtim të ndikimit turk në Lindjen e Mesme dhe Gji, konfliktin e gazit dhe energjisë dhe përpjekjet për të marrë kontrollin e zonave ekonomike në ujërat e Mesdheut lindor, siç dëshmohet nga marrëveshja që përcakton kufijtë detarë me Tripolin dhe praninë ushtarake turke në Libi.
Kjo pikëpamje e shefit të Mossad-it dhe inteligjencës ushtarake izraelite vjen në një kohë kur Tel Aviv-i po kërkon të ruajë marrëdhëniet diplomatike me Ankaranë, pasi kërcënimet dhe sfidat rajonale për sigurinë kombëtare të Izraelit zbresin në politikat dhe personalitetin e Presidentit Erdogan.
Ky qëndrim izraelit, i kundërshtimit ndaj personalitetit të presidentit turk dhe politikave të vendit të tij, vjen si rezultat i asaj që ata e quajtën mbështetjen e Erdoganit për projektin e Islamit politik, por edhe aleancën e Partisë Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) me Vëllazërinë Myslimane në botën arabe dhe islame. Eshtë një aleancë që ngre shqetësimet e Izraelit dhe e sheh atë si kërcënimin më të madh rajonal.
Rreziqet dhe sfidat
Për të justifikuar qëndrimin e Izraelit mbi rreziqet dhe sfidat e paraqitura nga rritja e ndikimeve turke në sigurinë kombëtare të Izraelit dhe Lindjen e Mesme, dr. Eran Lerman, nënkryetar i Institutit për Studime Strategjike dhe të Sigurisë – “Jeruzalemi”, shpreh mendimin e tij dhe thekson se “marrëveshja me Emiratet forcoi pozitën e Izraelit dhe aleancës kundër Erdogan”.
Për arsyet që e pengojnë Izraelin të përballet me Turqinë, ndërsa njëkohësisht kryen sulme ndaj Iranit dhe mbështetësve të tij, nënkryetari i Institutit Jeruzalem beson se, “edhe nëse konfliktet në Mesdheun lindor përshkallëzohen deri në pikën e përshkallëzimit në një konflikt ushtarak, Izraeli nuk do të të jetë në gjendje të marrë pjesë direkt në luftimet në anën e Greqisë ose Qipros, ose në anën e Egjiptit në Libi”.
Prandaj, thotë Lerman, “ushtria izraelite tani duhet të përgatiet sa më mirë që të jetë e mundur për një konflikt që mund të ndizet lehtësisht në frontin verior me Iranin, i cili ka ambicie bërthamore, si dhe për të gjitha pasojat e mundshme të këtij konflikti.”
Lerman shpjegoi se shumë izraelitë janë të shqetësuar dhe vënë në dyshim implikimet e marrëveshjes me Emiratet e Bashkuara Arabe kur bëhet fjalë për Iranin dhe projektin e tij bërthamor, si dhe planin për të vënë nën sovranitetin e Izraelit pjesë të Bregut Perëndimor.
Sidoqoftë, marrëveshja e paralajmëruar për momentin, thotë studiuesi izraelit, “ka një rëndësi shtesë, sepse Emiratet, ashtu si Greqia, po përpiqen të ndalojnë fushatën e presidentit turk në Mesdhe, i cili së fundmi ka arritur në një nivel të ri”.
Përkeqësimi dhe forcimi
Duke treguar për thellimin e krizës diplomatike midis Izraelit dhe Turqisë, por edhe për pamundësinë e kthimit të gjërave në gjendjen e mëparshme dhe mungesën e mundësive për marrëveshje dhe bashkëpunim në politikën e jashtme dhe rajonale midis dy vendeve, Instituti i Sigurisë Kombëtare të Universitetit të Tel Aviv-it hedh poshtë mundësinë e ndonjë ndryshimi pozitiv në marrëdhëniet Ankara-Tel Aviv në të ardhmen e afërt.
Amos Yadlin, drejtor i Institutit dhe një gjeneral rezervë, pyet veten, duke analizuar situatën aktuale, nëse ekziston mundësia e një përkeqësimi të marrëdhënieve, cili do të ishte rezultati përfundimtar i një përkeqësimi të tillë dhe çfarë do të ndodhte nëse Turqia të bëhej një kundërshtar i ashpër i Izraelit?
Pyetje të tilla mbeten pa përgjigje të qarta dhe të sakta, por Yadlin beson se marrëveshja midis Izraelit dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, e sponsorizuar nga Presidenti amerikan Donald Trump, është “një arritje e rëndësishme për sigurinë kombëtare të Izraelit dhe një hap pionier në Lindjen e Mesme”.
Ai beson se marrëveshja flet për një forcim të konsiderueshëm të kampit të moderuar dhe pragmatik në kundërshtimin e Iranit dhe forcave radikale shiite dhe sunite në rajon, dhe heq çështjen e aneksimit të njëanshëm nga rendi i ditës. Kjo “zgjeron rrethin e paqes rajonale dhe krijon një mjedis më të hapur për negociatat dhe marrëveshjet e ardhshme izraelito-palestineze,” sipas Yadlin. /tesheshi.com/
