Fëmijët luajnë gjithnjë, në paqe dhe në luftë, në lagjet e sigurta të qyteteve apo në kampet e refugjatëve. Një libër i ri fotografik eksploron lojën e fëmijëve dhe sjell një vështrim më të thellë në psikologjinë e lojës së tyre.
Një djalë me litar në parkun Tofee në Londër, 2016. “Fëmijëria ka rrugët e veta të të parit, të menduarit dhe të të ndjerit”, shkroi Emil Ruso tek “Emili”, traktatin e tij të vitit 1762 për arsimin. “Asgjë nuk është më pak e ndjeshme sesa të përpiqesh dhe të zëvendësosh këto rrugë”. Fotografitë e Mark Neville shfaqin qartë imponimin e rrugëve të të rriturve tek mënyra e të menduarit dhe të të parit të gjërave. Libri i tij i ri “Loja e Fëmijës”, përkon me një ekspozitë të hapur në Londër- fëmija tregon një djalë duke luajtur në parkune argëtimit. “Loja është ende një mister i plotë për mua, në kaq shumë nivele”, thotë Neville për “BBc Culture”. “Pjesa e tërheqjes përpiqet të bëjë të dukshme diçka që mbetet misterioze”.
Fëmijë në parkun Somerford, në Totenham, ndezin një zjarr për barbekju, 2011. “Ka kaq shumë imazhe fëmijësh që duken pa mendje, të pafajshëm dhe të paqëllimshëm ndërsa buzëqeshin”, thotë Nevillë. “Realiteti i çdo fëmijërie është shumë i ndryshëm, shumë më kompleks sesa panorama me të cilën jemi mësuar të na serviret, konvencionalisht”. Në libër, kuratorja e ekspozitës përshkruan sesi piktorë të shekullit të 18, Joshua Reynolds dhe Thomas Gainsborough krijuan ata që quhet “pikturë e këndshme” e fëmijëve të rrugës. Por imazhet e Neville ngjajnë më shumë me ato të artistit William Hogarth, guvernatorit të spitalit Foundling i cili “pikturoi përvojën e tij duke punuar me fëmijë vulnerabël. Ai ishte unik për të treguar se karakteret e tyre ishin shumë më trazuese: energjia anarkiste e fëmijëve dhe mizoria për të cilën janë të aftë.Ndërtimi i një shtëpie të re në pemë, Londër, 2016 “Loja e shëndetshme është ajo në të cilën fëmijët hyjnë menjëherë”, thotë Neville. Ka të bëjë me faktin që fëmijët negiciojnë pengesat, aftësitë e tyre dhe komunikimin për të qenë pjesë e një grupi. Në libër, ai përshkruan sesi fëmijët harxhojnë më shumë energji në lojën e lirë sesa në sportin e organizuar. “Loja bën që gjithë truri e sistemi nervor të rritet e të zhvillohet”.
Trilli për shoping në parkun e lojërave në Londër, 2016 Aftësia për të luajtur larg mbikqyrjes së të rriturve është çelës për një zhvillim të shëndetshëm, beson Neville. “Sëmundjet mendore tek fëmijët janë në rritje, obeziteti është problem dhe numri i të rinjve që lëndojnë vetëm janë rritur në mënyrë dramatike”, thotë ai, duke shtuar se ai mendon se ka një lidhje mes këtyre fakteve dhe fëmijërive të rrudhura për shkak të kufizimit të hapësirës së lojës dhe shtimit të detyrave shkollore.
Shkolla fillore Sebright, 2012 Fëmijët luajnë kudo që gjejnë vetveten, dhe pjesa më e madhe e tyre jetojnë ose në Arkadia, ose në Distopia.
Pellgu i bretkocave në Londër, 2016 Ka shumë teori që shpjegojnë përse luajnë fëmijët, mes tyre edhe ato të Fridrih Shillerit dhe Herbert Spenser të cilët sugjerojnë se loja është një manifestim i energjisë shtesë që grumbullohet nga më të rinjtë ndërsa kërkesat për mbijetesë përmbushen nga prindërit. Sipas tyre, përmes lojës së të rinjve, lind arti dhe kultura transhedentale. Psikologët nga ana e tyre, thonë se loja është një mënyrë që të rinjtë të marrin aftësitë e domosodshme për mbijetesë.Kristina, një ditë pas bombardimeve në Luganke, në lindje të Ukrainës, 2016. “Pashë sesa e rëndësishme është loja kur shkova në zonat e luftës”, thotë Neville. Ai tregon rrugëtimin në një qytet në Ukrainë që ishte bombarduar vetëm pak orë më parë, por fëmijët ishi duke luajtur menjëherë pas ngjarjes. Duket të jetë një tërheqje në botën e tyre, një nevojë, një terapri për të krijuar hapësirën e tyre. Sipas psikologëve edhe në situatat më dramatike, të luftës, varfërisë apo zhvendosjes, fëmijët do ta gjejnë hapësirën për të luajtur.
Shkolla e vajzave Lashkar Gah, provinca Helmand në Afganistan, 2011. Neville tregon për fotografitë e vajzës me shami në një shkollë të Afganistanit. Ekipit iu deshën orë për të shkuar atje, pasi shkollat e vajzave janë gjë e rrallë në Afganistanin e kufizuar në arsim për shkak të politikave talibane. Kur ekipi arriti në shkollë, po mbahej një orë mësimi jashtë klase. Vajza në fotografi performoi atë që ajo percepton si kulturë perëndimore dhe ishte e mahnitshme.
Në patrullim në Nad Ali në Afganistan, 2011 “Eshtë interesante kur fëmijët nisin të luajnë me kamerën, pasi teknikisht kjo ndihmon në kapjen e momenteve të bukura të lojës së tyre – pasi normalisht ata do të kthenin kurrizin që nukë shtë pamje e bukur për fotografi”, rrëfen Neville. Ky djalë iu afrua fotografit pasi e kishte vëzhguar për pak kohë. Ai e vështroi atë teksa shkrepte fotografi të ushtarëve në patrullim dhe më pas imitoi procesin”.
Në patrullim në Sangin, Afganistan, 2011 Ndërsa rrugëton nëpër botë, duket se lojërat e fëmijëve janë pa limit. Të njëjtat lojëra që Neville ka parë të luajnë fëmijët në Kenia, ai i pa edhe në Afganistan, ku fëmijët dalin papritur përpara të pashoqëruar dhe ti rri e vret mendjen se çfarë janë duke bërë. Temat e lojës janë të njëjta, e ndoshta të njëjtat kanë luajtur edhe fëmijët e epokës viktoriane. Ka diçka universale tek loja e fëmijëve.Familje në rezervatin Shamattawa Reserve, Manitoba, Kanada, 2012 Fotografitë nga rezervati janë shkrepur pesë vjet më parë, dhe disa nga imazhet nuk janë publikuar më parë. Niveli i vetëvrasjeve janë të larta për shkak se kushtet e jetesës së tyre janë kaq të dëshpëruara. Nuk ka ndjesi shprese, dhe dëshpërimi transferohet tek fëmijët. Nuk bëhet thjesht fjala për para, ka të bëjë më shumë me vetëvlerësimin dhe vlerat, që janë marrë prej tyre. “Fëmijëria është një konstruksion që tenton të reflektojë aspiratat dhe ankthet e kohës dhe kulturës”.
Të pish ujë nga toka, kampi i refugjatëve Kakuma në Kenia, 2016 Kjo fotografi tregon fëmijët të përfshirë në diçka që përmbledh si lojën ashtu edhe një detyrë jetike. “Ata e bëjnë më radhë, gërrmojnë një vrimë me duart e tyre dhe shtrihen për të thithur ujin të cilin e pështyjnë anash. Nëse e bëjnë në masën e mjaftueshme, uji bëhet gjithnjë e më i pastër dhe praktikisht ata mund të pijnë. Fëmijët e trajtojnë si lojë, ata qeshin e bëjnë shaka ndërsa merren me këtë detyrë dhe në fund çmimi është uji i pastër”.
Prova nga “Libri i Xhunglës”, Pitsburg Neville e pëlqen ambiguitetin e kësaj fotografie. “Mendoj se ka kaq shumë kontradikta”, thotë ai. “Ka diçka konspirative për të, kaq shumë rrëfim, përtej provave. Figura qendrore duket kaq e vjetër dhe shumë e re në të njëjtën kohë, shumë serioz dhe megjithatë, veshur me kostum loje”.
Fëmija, xhaketa, dhia e therrur, ëmbëlsirat, Helmand, Afganistan 2010 Në këtë fotografi nga Afganistani, Neville thotë se fëmijët nuk ishin duke luajtur realisht, por gjithë nocioni i lojës apo fëmijërisë duket se kalibrohet në kontekst. “Fëmijët janë energji të pafund, pushtet të brendshëm”. Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
