Nga Fahrettin Altun*
PKK-ja deklaroi pak ditë më parë se i kishte dhënë fund pushimit të luftimeve që kishte shpallur dy vite të shkuara. Në deklaratë thoshte se qeveria turke nuk kishte vepruar sipas kërkesave të armëpushimit, se kishte ndërtuar rrugë, diga dhe ngrehina policore me synime ushtarake, e kështu po kryente gjenocid kulturor, dhe se në përgjigje do të kishte hakmarrje. Por, pikërisht këtë mars, udhëheqësi i burgosur i PKK-së, Abdullah Oxhalan, dërgoi një mesazh që fliste për, “përfundimin e konfliktit të gjatë 40-vjeçar të PKK-së kundër republikës turke” e për “përshtatje me frymën e kohës,” i cili u lexua para njerëzve në Dijarbakër nga deputeti i HDP-së, Sërrë Syrejja Onder. Siarriti në këtë pikë PKK-ja, që pritej të çarmatosej në pranverën e 2015-ës? Nuk ka dyshim që përgjigjja për këtë pyetje nuk mund të kërkohet në një arsye të vetme. Arsyet për dhënien fund nga PKK-ja të armëpushimit dhe të deklarimit luftë qeverisë turke, pavarësisht mungesës së kushteve të nevojshme, përfshijnë dinamikën fundamentale të politikës turke dhe të zhvillimeve rajonale.
Mbi gjithçka tjetër, procesi i pajtimit të Turqisë me grupin terrorist të armatosur të PKK-së dhe zgjerimi i hapësirës së aktivitetit të krahut të PKK-së në Sirinë veriore, Partisë së Unionit Demokratik (PYD), e kanë ndryshuar në mënyrë domethënëse balancën e pushtetit. Ndërsa Oxhalani, udhëheqësi i padiskutueshëm i organizatës, vazhdon të ushtrojë ndikimin e tij simbolik gjatë gjithë këtij procesi, ndikimi i tij real po zbehet. Qëndrimi konstruktiv i Oxhalanit ndaj procesit të pajtimit filloi ta shqetësojë krahun luftëdashës të organizatës. Megjithatë, autoriteti i Oxhalanit në sytë e PKK-së e pengoi atë nga përballja me kritikë të drejtpërdrejtë. Ndërkohë që udhëheqësit e PKK-së të cilët ndjeheshin të kërcënuar nga çka po flitej në malet e Kandilit në Irakunverior dhe nga procesi i pajtimit nuk i kundërshtuan hapur thirrjet e Oxhalanit, ata ngurronin të bënin atë që kërkohej që procesi të shkonte përpara. Udhëheqësit e PKK-së menduan se do të eliminoheshin nëse procesi i pajtimit do të ishte i suksesshëm, dhe kjo solli rezultatin e shpërbërjes së udhëheqjes së organizatës. Për këtë arsye thirrjet e Oxhalanit për çarmatim dhe që anëtarët të tërhiqeshin nga kufijtë ranë në vesh të shurdhër.
Zhvillimet në Turqinë jugore kanë luajtur gjithashtu një rol të rëndësishëm në thirrjen e PKK-së për t’i dhënë fund armëpushimit. PYD-ja e shfrytëzoi në të mirën e vet vitin e shkuar krizën e regjimit në Siri dhe boshllëkun e krijuar prej saj dhe krijoi sovranitet autonom në Kobani, Xhezire dhe Afrin. Ndërsa kjo e para e bëri përfaqësuesen politike të PKK-së, që është HDP-ja, t’i ndryshonte përparësitë dhe ligjërimin e vet, shndërrimi i Njësive të Mbrojtjes Popullore (YPG) të armatosura të PYD-së në një forcë tokësore të mbështetur nga SHBA-të kundër Shtetit Islam të Irakut dhe Shamit (ISIS) formoi pikën thyerëse. PKK-ja e konsideroi këtë të jetë një mundësi historike, dhe e solli në mendje edhe një herë ligjërimin separatist që e kishte harruar gjatë procesit të pajtimit. Ajo filloi të përdorë ligjërim të ashpër kundër qeverisë dhe administratës së Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP). Kjo gjeti një përgjigje të ndërsjelltë në jetën politike turke. HDP-ja filloi një fushatë shumë serioze kundër administratës së AKP-së dhe themeluesit të saj, presidentit aktual,Rexhep Tajjip Erdoganit. Bashkëkryetari i HDP-së, Selahattin Demirtash, e reduktoi luftën e tij politike në atë të bazuar në kundërvënien ndaj Erdoganit, saqë performanca kundër tij që shfaqën Demirtashi dhe HDP-ja mblodhi vota nga komunitetet që e urrejnë Erdoganin.
Ndryshimi i qëndrimit të shtetit turk Shteti turk ishte aktiv gjer në vitet 2000 në një kulturë militariste. Ndërhyrjet në politikën civile qenë bërë me puçe ushtarake. Dhuna dhe armët ishin shndërruar në thelb në instrumente të politikës. Shteti sigurizoi çështjet shoqërore, kulturore dhe politike, e të parën mes tyre, çështjen kurde. Ky proces nxori një lloj politikani që ishte më mbrojtës dhe që merrte në konsideratë balancën ushtarake, e jo politikanin i cili mbronte politikën civil edhe demokratike. Në anën tjetër, u shfaqën politikanë dhe parti politike që u mbështetën më shumë në fuqitë burokratike jopolitike, e jo në popullin.
Përgjigjja ndaj pyetjes se çfarë ndryshoi në shtetin turk pas vitit 2000 është ndryshimi i këtij këndvështrimi militarist dhe sigurizues. Problemi kurd u mor në shqyrtim nga një pamje e ndryshme. Qeveria e AKP-së po e trajtonte çështjen përmes një qasjeje tredimensionale. Qeveria u përqendrua në prapambetjen ekonomike në provincat lindore dhe juglindore, ku kurdët janë shumicë, dhe bëri hapa përpara në këtë fushë. Së dyti, politikat separatiste të shtetit pushuan së ekzistuari, dhe u njohën kurdët e problemi kurd. Shumë të drejta shoqërore dhe kulturore iu dhanë kurdëve brenda kësaj kornize. Së treti, qeveria e pa terrorin e armatosur si një pjesë të rëndësishme të problemit kurd, dhe ndërmori hapa dhe në këtë sferë. Ka dy alternativa me të cilat përballet politika kurde në pikën ku kemi arritur. Ata ose do të veprojnë sipas konceptit të sigurisë të militaristëve kurdë dhe t’i japin fund procesit të pajtimit tanimë në krizë, ose kanë për të ndjekur një linjë politike demokratike dhe të përpiqen për vijimin e procesit të pajtimit.
*Autori është koordinator i përgjithshëm i SETA-s
Përktheu: Bujar M. Hoxha – /tesheshi.com/
