Matteo Renzi nuk e ka parë kurrë veten si një kryeministër afatshkurtër. Muaj pasi mori pushtetin në vitin 2014 me anë të manovrave të guximshme brenda partisë që do ta kishin bërë krenar Makiavelin, Renzi bëri një koment në lidhje me faktin se ai ishte kryeministri i katërt që kishte pasur Italia në vetëm tre vjet.
“Unë nuk e di nëse është gjë e mirë apo gjë e keqe, por mendoj se nuk do të shihni të tjerë për disa vjetët e ardhshëm”, i tha ai “Observer” në atë kohë, sigurisht duke buzëqeshur. Lideri i qendrës së majtë, e shihte veten – ashtu si e shihnin edhe të tjerët gjerësisht – si një politikan i ri, dinamik dhe në gjendje të reformonte Italinë pas dy dekadash të një politike sklerotike.
Kur partia e tij Demokratike shtypi opozitën në zgjedhjet europiane të atij viti, u duk se – ashtu si Silvio Berlusconi, ish kryeministri konservator- edhe Renzi do të ishte jetëgjatë.
Sot e ardhmja duket në mënyrë të konsiderueshme më pak e ndritshme, dhe më pak e sigurtë për ish-kryebashkiakun e Firences. Pas pak muajsh, me gjasa në nëntor, italianët do të drejtohen në kutitë e votimit në një referendum për reformat kushtetuese, që Renzi mendojnë se do ta bëjnë më të thjeshtë miratimin e ligjeve duke reduktuar në mënyrë dramatike pushtetin e Senatit, një burim kryesor ky i ngërçit politik.
Por, ndërsa vetëm pak muaj më parë fitorja për Renzin duhej se kishte shumë gjasa, gjërat papritur janë komplikuar goxha shumë. Dhe kur kryeministri italian reflekton për fatin e David Cameron, që iu dorëzua historisë politike pas referendumit fatkeq të thirrur prej tij, edhe Renzi duhet të ndjejë siklet.
Shumë ngjashëm me Brexit në Britaninë e Madhe, referendum në Itali po shihet gjithnjë e më shumë si një rrugë që italianët të shprehin pakënaqësinë e tyre ndaj mjedisit politik, e kjo në pjesën më të madhe për shkak se renzi u betua se do ta linte politikën në rast se referendum nuk merrte rezultatin që ai pret.
Nëse ai humbet bastin e vendosur, rezultati i referendumit mund të jetë pasoja të mëdha për Italinë dhe një pjesë të madhe të Europës. Një humbje, potencialisht, do të hapte rrugën për zgjedhje të reja kombëtare që mund të dëshmojnë se euroskeptikët dhe lëvizja e Pesë Yjeve mund ta largojnë partinë Demokratike nga pushteti.
“Mendoj se ashtu si në të gjitha referendumet, referendum për ndryshimet kushtetuese nuk do të ngrihet rreth substancës që propozohet, por për një numër të madh substancës që propozohet, por për një numër të madh çështjesh, dhe një nga këto do të jetë kriza e bankimit”, thotë Vincenzo Scarpetta, analist politik pranë “Open Europe”.
Italia po përpiqet prej kohësh të menaxhojë bankat e saj në telashe, problemet e të cilave kanë dominuar lajmet gjatë gjithë verës dhe kanë provokuar shqetësim për mundësinë e një falimentimi masiv.
Një plan për të shpëtuar huadhënësen e tretë më të madhe të vendit, bankën Monte dei Paschi of Siena – e cila së fundmi, u zbulua të ishte më e dobëta në Europa, pas testeve – ende nuk ka fituar besimin e plotë të investitorëve. Në mënyrë që të shmangë paketën e shpëtimit nga qeveria, e cila do të kishte pasoja katastrofike për Renzin dhe me gjasa edhe humbjen e parave për mijëra qytetarë italianë, banka ka gjetur një “zgjidhje tregu”, duke kërkuar të rrisë të paktën në 5 miliardë kapitalin privat. Por ka edne dyshime nëse ky plan do të jetë në gjendje të bindë investitorët për të rritur kapitalin.
Pyetja më e madhe tashmë është nëse shqetësimet për sektorin banker, bashkuar me zemërimin për ngadalësimin e rritjes ekonomike dhe shqetësimin për krizën në vazhdim të refugjatëve, përbëjnë një kërcënim të mëtejshëm për mundësitë e Renzit për të fituar në referendumin e vjeshtës.
Analistët thonë se një gjë është e qartë: Renzi zakonisht me vetëbesim ka bërë gabim duke vendosur bast karrierën e tij në votën e referendumit. Si për inat të tij, vota po nis t’i përngjasojë zgjedhjeve kombëtare – diçka që falë manovrave që e sollën atë në pushtet, ai nuk e ka provuar kurrë. Në vitin 2014, Renzi i vuri bërrylat kryeministrit Enrico Letta në një përballje për pushtet brenda vetë partisë së tij, asaj Demokratike.
“Që kur erdhi në detyrë në shkurt 2014, mëkati i tij fillestar ka qenë gjithnjë ai që Renzi nuk ka luftuar kurrë në zgjedhjet e përgjithshme”, thonë analistët. “Tashmë, ne po shohim një ndryshim të qartë në taktika dhe retorikë, duke pasur parasysh atë që thotë “ky nuk është referendumi i Renzit, është thjesht një referendum”. Por mund të jetë pak si vonë”.
Nëse fiton, Renzi do të jetë ndëshkuar, por në fund fare do të ketë marrë hak nga referendumi. Por, nëse ai humb, realiteti i politikës italiane është se askush nuk ka sigurinë se çfarë mund të ndodhë.
Sipas një skenari, një kryeministër i përkohshëm do të merrte pushtetin deri në zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme. Në një skenar tjetër, do të thirreshin zgjedhjet e reja, duke hapur rrugën për një fitore të mundshme të lëvizjes Pesë Yjet, e cila në të kaluarën ka apeluar për një referendum në lidhje me përdorimin e euros dhe përgjithësisht konsiderohet euroskeptike.
Ndërsa Pesë Yjet nuk konsiderohet një kundërshtare e ashpër e emigracionit, themeluesi i partisë, komediani Beppe Grillo, ka shprehur admirim për Nigel Farage, ish-liderin e UKIP, në lidhje me qëndrimin që mban ndaj Brukselit.
Renzi, së fundmi, është shprehur i ndërgjegjshëm për rreziqet me të cilat përballet Italia, kur në një intervistë tha për CNBC: “Ne jemi në një situatë ku ndoshta lëvizja Pesë Yjet mund të lejohet të drejtojë vendin. Njerëzit duhet ta kuptojnë çfarë do të thotë këtu “jo”-ja: këtë ne e mësuam nga Britania e Madhe”.
Keqllogaritja e madhe e kryeministrit, thonë analistët, është se ai besonte se reforma kushtetuese ishte një prioritet madhor për votuesit italianë që ishin të etur për ndryshim. “Së pari, është e qartë se për shumë italianë, prioritet është rikthimi i rritjes ekonomike. Së dyti, është se duke personalizuar referendumin, ai ka bashkuar të gjithë opozitën kundër vetes”, thonë analistët.
Gianni Riotta, ish-drejtues i “Sole 24 Ore”, gazetë e madhe në vend, thotë se beson që Renzi mund të dalë me fitore. “Po, parashikoj se ai do të fitojë, edhe në këtë rrëmujë, madje. Përpara se të fitojë, ai duhet të fluturojë pak më ulët, të hajë pak nga fjalët e thëna, të rregullojë lidhjet me ish-armiqtë dhe të kuptojë se nuk mund t’ia dalë tërësisht i vetëm”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
