Nga Bashkim Kastrati
Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur (KFOS) ka publikuar një raport analitik ku flitet në mënyrë kronologjike për shkaqet që dështuan sistemin shëndetësor në Kosovë. Hulumtimi që është mbështetur nga KFOS dhe është realizuar nga Instituti Riinvest jep edhe rekomandimet konkrete se si të përmirësohet gjendja në shëndetësinë e Kosovës.
Siç dihet gjendja në shëndetësinë kosovare mbetet kritike përgjatë tërë periudhës së pasluftës. Analiza thekson se niveli i ulët i zhvillimit të sektorit të shëndetësisë reflektohet në rezultate alarmante për sa i përket shëndetit publik në Kosovë. Sa për ilustrim, jetëgjatësia e kosovarëve është rreth 5 vjet më e ulët se në vendet fqinje dhe 10 vjet më e ulët se në vendet e Bashkimit Evropian.
“Mungesa e qasjes serioze ndaj sektorit shëndetësor ka ndikuar që ky sektor, me rëndësi primare, të degradohet me përmasa shqetësuese. Ky sektor karakterizohet me kualitet të ultë të shërbimit, korrupsion të lartë dhe konflikt sistematik të interesit. Për pasojë vlerësohet se qytetarët e Kosovës janë të shtrënguar që brenda vitit të shpenzojnë rreth 80 milionë euro për shërim jashtë vendit. Rreth 17% e remitancave, shumë më shumë se në çdo vend tjetër, shpenzohen për shërbime shëndetësore”, thuhet në raport analitik.
Sipas raportit në fjalë rezultatet në realizimin reformave të proklamuar për më shumë se 10 vite nuk arrijnë të zbatohen dhe mbetet një status quo nën ndikimin e grupeve të ngushta të interesit politik dhe korruptiv.
Ndonëse i proklamuar si prioritet qeveritar ky sektor ka mbetur jashtë angazhimit të vendosur, të përgjegjshëm dhe sistematik. Ngjashëm, edhe pakënaqësia e qytetarëve me shërbimet shëndetësore dhe gjendjen e përgjithshme në shëndetësi është e madhe.
Raporti thekson se problemet kyçe në këtë sektorë vijojnë të mbesin lidhur me menaxhimin e sektorit; burimet e kufizuara të financimit; sistemin e informimit shëndetësor dhe sistemin e sigurimeve shëndetësore; si dhe mungesën e barnave dhe detyrimin me ligj për përdorimin e udhërrëfyeseve dhe protokolleve klinike në nivel kombëtar.
“Konsiderohet se buxheti i dedikuar për shëndetësi është i pamjaftueshëm sidomos për investimet e nevojshme në infrastrukturë e pajisje moderne. Megjithatë as ky financim (3% e produktit të brendshëm bruto dhe 10% e buxhetit), për shkak të menaxhimit të dobët të përcjellë me probleme në prokurim dhe afera korruptive, krahas konflikt sistematik të interesit në relacionin e sektorit publik dhe sektorit privat, nuk jep as përafërsisht efektet qe do të duhej të jepte”, thuhet ndër të tjera në raport.
Sipas një hulumtimi të Bankës Botërore (2008), kërkesat minimale për produkte farmaceutike dhe material shpenzues janë 50-60 milionë euro, ndërkohë në qeveritë e kaluara dhe këtë të tanishmen janë ndarë maksimalisht 26 milionë, që do thotë se përafërsisht 50% e kërkesave nuk plotësohen, prandaj shpenzimet individuale për mbulimin e kërkesave minimale për material farmaceutik është 40 euro për qytetar që është shumë investim i madh dhe përbën 50% e të gjitha nevojave në sistemin shëndetësor. Në këtë kuadër, rritja e buxhetit në nivele të krahasueshme rajonale, të cilat kanë parasysh kontekstin e Kosovës, është parakusht për reformimin e sistemit shëndetësor. Kjo më pas duhet të përcillet me funksionalizimin e sistemit të sigurimeve shëndetësore gjë që do të rriste nivelin e financimit në sektorin e shëndetësisë.
Hapat që duhet të ndërmerren për përmirësimin e gjendjes në shëndetësi
Raporti thekson se kjo gjendje kritike kërkon masa urgjente dhe të vendosura, të menjëhershme dhe gjithashtu masa sistematike që brenda një periudhe 3-5 vjeçare te zbatohen reformat.
Në këtë kuadër, rekomandohet rritja e buxhetit për shëndetësi në nivele të krahasueshme me vendet e rajonit. Kjo duhet të përcillet me ndërmarrjen e hapave për funksionalizimin e sistemit të sigurimeve shëndetësore. Si parakusht i parë për këtë të fundit është rregullimi i një sistemi të informimit shëndetësor të integruar i cili do të pasqyronte, mes tjerash, edhe nivelin e angazhimit dhe performanca e punëtorëve shëndetësor. Kjo në vetvete do të zvogëlonte përmasat e konfliktit të interesit i cili është shumë i pranishëm në këtë sektor. Gjithashtu duhet krijuar kuadri ligjor e institucional për sa i përket detyrimit me ligj për përdorimin e udhërrëfyeseve dhe protokolleve klinike në nivel kombëtar.
“Ministria e Shëndetësisë duhet të krijojë bazën për luftimin e konflikteve të interesit që paraqiten në shumë raste në menaxhimin e burimeve shëndetësore. Tanimë është shumë e qartë se pjesa dërmuese e specialistëve të spitaleve dhe në veçanti të Qendrës Klinike Universitare e Kosovës (QKUK) punon edhe në sektorin privat. Në ambulanca e klinika që janë pronë e mjekëve specialistë dhe në klinikat e shumta private që janë themeluar nga kapitali vendor dhe i jashtëm, njëra nga to edhe në oborrin e QKUK-së”, thuhet në raport.
Raporti konstaton se raste të caktuara edhe në gjykata japin indikacione të mjaftueshme për të konsideruar këtë si burim potencial të konfliktit të interesit lidhur me punën dhe angazhimin e stafit të QKUK-së në dobi të konkurrencës. Për këtë ekziston një arsye objektive. Pagat e specialisteve ende janë të ulëta dhe ata këto i kompensojnë në dëm të kohës se rregullt të punës ose pas orarit në sektorin privat, sidomos për operime dhe intervenime në klinika private.
Kjo çështje duhet të zgjidhet me urgjencë në atë mënyrë që pagat e mjekëve specialistë dhe stafit kyç të QKUK-së të rriten dukshëm, ndoshta me tepër se dyfish ne këmbim të angazhimit të tyre tërë ditor në QKUK për t’u dhënë shërbime pacienteve aty dhe në kontratat e punës të definohet si konflikt interesi puna në klinika private që janë konkurrentë me QKUK-në me shërbimet qe do te duhej t’i kryente kjo e fundit.
QKUK të udhëhiqet nga një menaxhment i jashtëm
Sipas raportit, ende mbeten evidente problemet që lidhen me menaxhimin e sistemit shëndetësor, para se gjithash në nivelin dytësor dhe tretësor. Në mënyrë të veçantë, politizimi i pozitave menaxhuese dhe veprimi i grupeve të ngushta të interesit vijojnë të mbajnë sektorin në status quo.
“Duke marrë parasysh këtë qeveria duhet ta marrë seriozisht në konsideratë që të angazhojnë një ekip të jashtëm me një kontratë menaxhmenti për një periudhë 2-3 vjeçare me detyrë për të konsoliduar të gjitha aspektet QKUK-së. Përzgjedhja do të duhej të bëhej me shpallje publike dhe në bazë të programit të konsolidimit që do ta ofronte kontraktuesi”, rekomandon raporti.
Sipas raportit në fjalë, pjesë e këtij konsolidimi do të duhej të ishte, mes tjerash: pajisja e QKUK-së me gjithë aparaturat për diagnostikim dhe intervenim që do të reduktonin në përmasa normale nevojën për shërbime të shërimit jashtë vendit, zbatimin urgjent të protokolleve dhe standardeve ndërkombëtare, përmirësimin e menaxhimit dhe forcimin e përgjegjësisë dhe pavarësisë së klinikave, si dhe aftësimin e vazhdueshëm të stafit për të zbatuar reformat. /tesheshi.com/
