Një muze i ri spektakolar i luftës së dytë botërore ndodhet në qendër të një grindjeje të jashtëzakonshme midis akademikëve ndërkombëtarë dhe lidershipit politik të Polonisë, mes pretendimeve se partia qeverisëse e vendit Ligj dhe Drejtësi po e vendos historinë në shërbim të politikës.
Muzeu që pritet të hapet në dhjetor, në qytetin verior Gdansk, është “shitur” si një nga projektet kulturore më prestigjioze të Europës për vitin 2016. Në të ndodhen 13 kate, gjashtë prej të cilave nëntokësore, dhe me një kosto ndërtimi prej 72 milionë paundësh. Me dhjetëra vende në të gjithë Europën dhe jashtë saj kanë dhuruar artefakte, mes të cilave edhe një tank Sherman dhe një tank T34 të kohës sovjetike.
Historian britanik, Norman Davies, i cili vlerësohet në Poloni për librat e shumtë që ka shkruar për këtë vend, ka qenë i lidhur ngushtësisht me projektin e muzeut për gati tetë vjet dhe drejton bordin e nivelit të lartë ndërkombëtarë të këshilltarëve. Ai tha për “Observer” se përpjekjet e qeverisë së “Ligj dhe Drejtësi” për të marrë pend muzeumin janë të stilit bolshevik dhe paranojake. Ai tha se qeveria e “Ligj dhe Drejtësi” nuk dëshiron që një tufë historianësh të huaj të vendosin se çfar ndodh me muzeumin. Akademiku i Oksfordit se një nga forcat kryesore pas armiqësisë së qeverisë ndaj projektit në formën e tij aktuale është pikërisht njeriu i fortë i partisë qeverisëse, Jarosław Kaczyński, që sipas tij “drejton gjithçka si një byro personale”.
Ka ndërkohë, edhe prova të shumta për një “politikë të re të kujtesës” që po përdoret për të shlyer llogaritë me politikanë rivalë si është ish-presidenti i vendit, lideri i Silodarnost, Lech Wałęsa dhe presidenti i Këshillit Europian, Donald Tusk, kryeministër i Polonisë në kohën e katastrofës ajrore të Smolenskut që vrau Lech Kaczyński-n, vëllain binjat të Jaroslavit. Të dy këta persona janë të lidhur ngushtësisht me qytetin e Gdanskut.
Përpjekja e qeverisë për të marrë kontrollin e muzeut të ri duket se është planifikuar prej një kohe të gjatë. Shpejt pasi mori pushtetin vjeshtën e kaluar, – kur muzeu ishte pothuajse i përfunduar – qeveria e “Ligj dhe Drejtësi” njoftoi krijimin e një muzeu tjetër në Gdansk, në Westerplatte, atje ku u qëlluan edhe plumbat e parë të luftës së dytë botërore.
Javën e kaluar, ministri i Kulturës dhe zëvendëskryeministri Piotr Gliński tha se po merrte në konsideratë shkrirjen e muzeut madhor me atë që ende nuk është ndërtuar në Westerplatte. “Në këtë mënyrë, ai do të krijojë një institucion të ri me një drejtor të ri”, dhe si rrjedhim edhe të marrë kontrollin e të dy muzeve, tha një zëdhënës i bashkisë së Gdanskut.
Akademiku Davies nga ana e tij, thotë se lëvizjet kundër muzeut të luftës së dytë botërore vinin direkt nga Kazinski. “Ai po sillet si Bolshevik dhe si një ngatërrestar paranojak. Ligj dhe Drejtësi është banda më hakmarrëse në Europë. Gdansku është një shenjestër e veçantë për shkak të asociimit me Valesën e Solidarnost si dhe me Tusk, që ka lindur aty, është i diplomuar në histori dhe ka vendosur tullën e parë të muzeut. Kazinski ka qenë në Solidarnost dhe menaxhoi fushatën e zgjedhjes së Valesës përpara se të bëhej president i Polonisë. Valesa e la mënjanë dhe Kazinski e ka planifikuar që në atë kohë hakmarrjen e tij”.
Historiani thotë se ekspozita e përhershme e planifikuar për muzeun ishte një “tregim i plotë i viteve 1939-1945”’, dhe ishte caktuar nga një bord këshillimor me eksperiencë në ndërtimin e muzeve. Ka në të një seksion të posaçëm për Holokaustin.
Kazinski që e drejtoi partinë e tij në fitoren e zgjedhjeve tetorin e kaluar, ka ripërcaktuar “politikën e kujtesës” që synon të nënvizojë heroizmin polak dhe sakrificat përgjatë historisë. Muajin e kaluar në hapjen e një muzeu në Markoëa që përkujtonte trimërinë e familjes Ulma në shpëtimin e fqinjëve të tyre hebrenj, ceremonia e hapjes në hapësirën e vogël të muzeut u përkthye njëkohësisht në pesë gjuhë dhe u transmetua në ambasadat polake në 17 vende.
Në një lëvizje të mëtejshme të “politikës së kujtesës, qeveria ka propozuar disa ligje që do të dënojnë përdorimin e frazës “kampet polake të vdekjes” pasi “kampet naziste gjermane të vdekjes” konsiderohet më e përshtatshme.
Rabini kryesor në Poloni, Michael Schudrich, thotë se polakët i lëndojnë fjalët për kampet polake të vdekjes. “Duket sikur i bënë polakët. Ata nuk vranë, gjermanët po. Kjo qeveri dëshiron të vendosë në dukje gjërat e mira që bënë polakët gjatë luftës”.
“Pyetja është nëse ata do të lënë në hije krimet që ndodhën. A do të lavdërojnë ata njerëzit që bënë gjëra të mira, ndërsa do të lënë në harresë informatorët. Këtë nuk e dimë ende”.
Javën e kaluar, historiani i Princeton, Jan Tomasz Gross – i cili, në shtator, shkoi se polakët gjatë luftës së dytë botërore vranë më shumë hebrenj sesa gjermanët – u mor në pyetje nga një prokuror nën akuzën për “fyerje të kombit”.
“Politika e kujtesës” ka edhe departamentin e vet në ministrinë e Kulturës dhe pjesërisht bazohët në rutinën e saj të përditshme mbi rregulla që janë dënuar nga Shtetet e Bashkuara dhe një sërë trupash europiane si instrumente që kontrollojnë median, internetin dhe gjyqësorin. Kur televizioni shtetëror transmetoi filmin polak që fitoi Oscar, “Ida”, transmetimi u parapri nga 12 minuta paralajmërime për shikuesit në lidhje me pasaktësitë historike.
“Politika e kujtesës” duket se punon gjerësisht mbi insinuatat”, thota Davies. “Kur dëgjova për të 20 vjet më parë, mendoja se synonte të rimerrte atë që sovjetikët kishin lënë jashtë historisë polake. E drejtë. Por tashmë që “Ligj dhe Drejtësi” është në qeveri, ne e shohim për atë që është: një përpjekje ksenofobe për të rishkruar historinë. Si historian, nuk mund të mos heq paralele: republika komuniste e Polonisë kishte një “politike historike” dhe ja ku shfaqet sërish”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
