Rrahja e grave dhe kërcënimet me armë mund të shihen rregullisht në televizionet serbe. Por nuk është trillim. Të tilla janë reality show-t e tyre në të cilat yjet janë, ndër të tjera, mafiozët famëkeq dhe kriminelët e luftës.
Këto lloj shfaqjesh kanë qenë jashtëzakonisht të njohura për vite me rradhë, por kohët e fundit janë goditur nga një publik i zemëruar pas dy vrasjeve masive që protestuesit thonë se janë pjesërisht rezultat i një kulture dhune të përhapur nga media.
Debatet e dehura, thashethemet dhe grindjet e herëpashershme janë prej kohësh thelbi i realty show-ve në mbarë botën. Në Serbi, ky zhanër ka rënë në nivelet më të ulëta. Personazhet e botës së krimit, kriminelët e luftës dhe personat e paqëndrueshëm mendërisht shfaqen rregullisht në shfaqje të njohura për dhunën e lirë.
Në vitin 2021, rreth një duzinë pjesëmarrës në reality shoë Zadruga panë me indiferentizëm teksa një kriminel i dënuar mbyste një grua derisa ajo humbi ndjenjat..
“Këta njerëz nuk mund të jenë model”
“Të gjithë miqtë e vajzës sime dinë për ta dhe për ta ata janë thjesht yje televizivë, jo kriminelë apo abuzues të grave, vetëm yje”, tha Dejan Injac, 44 vjeç nga Beogradi, i cili iu bashkua protestave masive të kësaj jave, të cilat, ndër të tjera, kërkojnë heqjen e një shfaqjeje të tillë. “Unë dua që thjesht të ndalohet. Këta njerëz nuk mund të jenë model.”
Injac nuk është i vetëm në këtë. Dhjetëra mijëra njerëz kanë protestuar në rrugë ditët e fundit duke kërkuar ndalimin e shfaqjeve të dhunshme televizive pas të shtënave masive të javës së kaluar që vranë 17 njerëz, përfshirë tetë nxënës, në një shkollë fillore të Beogradit.
Lëvizja gjithnjë e më e fortë e rezistencës udhëhiqet nga publiku, i cili është dukshëm i ngopur me dhunën e kudogjendur në Serbi, në politikë dhe në televizion. Mafiozët, kriminelët e luftës dhe huliganët e futbollit ftohen rregullisht dhe u jepet hapësirë në mediat pro-qeveritare. Reality show-t në Serbi kanë qenë veçanërisht të njohura në dy dekadat e fundit, por vitet e fundit ato janë bërë dukshëm më të dhunshme dhe janë promovuar shumë nga kompanitë televizive pro-qeveritare.
Mafiozët u pasuruan gjatë viteve të luftës
Ndërsa disa nga shfaqjet më të këqija kanë mbaruar, Kooperativa turbo-popullore vazhdon të shfaqet e gjashta në Pink, një nga stacionet televizive më të mëdha në vend. Brutaliteti i pajustifikuar është ende i kudondodhur në ekranet e vogla në Serbi. Kultura e krimit ka qenë prej kohësh një përcaktues themelor i shoqërisë serbe.
Grupet e krimit të organizuar morën kontrollin e zonave të mëdha të ekonomisë gjatë shpërbërjes së përgjakshme të Jugosllavisë në vitet 1990, kur sanksionet e ashpra perëndimore i detyruan njerëzit e zakonshëm t’i drejtoheshin tregut të zi për nevojat bazë.
Mafiozët dhe anëtarët e grupeve paraushtarake u pasuruan gjatë viteve të luftës, ndërsa pjesa tjetër e vendit luftoi për të mbijetuar, duke çimentuar në sytë e publikut një lidhje të fortë midis pasurisë dhe krimit të organizuar. Kritikët thonë se mafiozët ende kanë ndikim të madh.
“Ata zgjodhën pjesëmarrës me probleme psikologjike dhe të kaluar kriminale”
Ardhja e reality show-t i solli anëtarët e botës së krimit direkt në shtëpitë e njerëzve, me stilin e tyre famëkeq të jetesës të reklamuar si argëtim. Sipas një vlerësimi, deri në 60 për qind e programeve në dy stacionet televizive më të njohura në vend në vitet e fundit përbëhet nga shfaqje të dhunshme.
“Ju keni promovimin e drejtpërdrejtë të dhunës, krimit dhe mizogjinisë, të cilat u përhapën në mediat sociale dhe më vonë në të gjithë shoqërinë,” tha Savo Manojloviç, një avokat nga Beogradi që mbron anulimin e shfaqjeve të tilla.
“Ata zgjodhën pjesëmarrës me probleme psikologjike dhe një të kaluar kriminale, duke e ditur mirë se çfarë do të bënin në një mjedis të tillë,” tha ai për AFP.
Tashmë transmetuesit duket se kanë filluar të tërhiqen pas vrasjeve masive dhe protestave të fundit.
Vuçiç: Duan kokën time!
Pink njoftoi se do të largonte përkohësisht Kooperativën nga programi “nga simpatia dhe respekti ynë më i thellë” për viktimat e vrasjeve masive.
Nga ana tjetër, presidenti serb Aleksandar Vuçiç nuk është prekur nga protestat. Ai i vlerësoi ato si një manovër “politike” që synon diskreditimin e qeverisë së tij populiste të djathtë.
“Ne jemi gati të flasim për reality shoë… Por ata duan kokën time. Ata kurrë nuk kanë dashur asgjë tjetër,” tha Vuçiç në një intervistë këtë javë. Presidenti, të cilin kundërshtarët e tij e akuzojnë se është i lidhur me kriminelët në Serbi, është i njohur për stilin e tij konfrontues.
Ai dhe partia e tij rregullisht nënçmojnë kundërshtarët politikë dhe rivalët e huaj si “llum”, “hajdutë” dhe “pedofilë” dhe seancat e parlamentit dominohen nga fyerje të vrazhda. “Dhuna është bërë një formë dominuese e komunikimit në Serbi, jo vetëm në televizione. Ne jemi të ekspozuar ndaj mesazheve të vazhdueshme politike se kundërshtarët duhet të shkatërrohen,” i tha AFP Mikloš Biro, një profesor psikologjie në pension.
“Ata synojnë votuesit e pashkolluar, të vetmuar dhe të mjerë”
Profesoresha universitare nga Beogradi Jelena Gjorgjeviç tha se realitetet që shfaqen në rrjetet pro-qeveritare përshtaten në mënyrë të përkryer me klimën aktuale politike në të cilën agresioni shpërblehet më së shumti. Shfaqjet janë rregullisht krahas emisioneve politike, duke përfshirë intervista të shpeshta me Vuçiçin, anëtarët e partisë së tij dhe aleatët e tjerë.
“Mendoj se ata në mënyrë të ndërgjegjshme dhe strategjike po synojnë votuesit e pashkolluar, të vetmuar dhe të mjerë që kënaqen me programe të tilla dhe i lidhin me televizionin që shikojnë”, tha ajo. “Është një formë mizore e indoktrinimit të kryer nga pushtetarët”. /tesheshi.com/
