Disa ngjarje gjatë muajve të fundit kanë ngritur pikëpyetje nëse Lindja e Mesme po sjell një ndryshim të madh në modelet e bashkëpunimit dhe konfliktit midis shteteve në rajon dhe me fuqitë e jashtme. Kryesorja midis këtyre ngjarjeve është vizita e presidentit kinez Xi Jinping në Arabinë Saudite dhe takimet e tij atje me liderët arabë, shkruan ish-oficeri i inteligjencës amerikane Paul Pillar në një artikull për The National Interest. U vu në dukje veçanërisht deklarata e përbashkët e Kinës dhe e vendeve të Këshillit të Bashkëpunimit të Gjirit (GCC), të cilën shumë e interpretuan si dëshmi se Kina është në anën e Emirateve të Bashkuara Arabe në mosmarrëveshjen midis këtij vendi dhe Iranit lidhur me pronësinë e disa ishujve të vegjël në Gjirit.
Ndërkohë, thellimi i dukshëm i lidhjeve midis Rusisë dhe Iranit ka parë një përmbysje të pjesshme të fluksit të armëve në marrëdhëniet ruse, me dronët e prodhuar nga Irani duke u bërë pjesë e sulmeve ajrore të Rusisë kundër Ukrainës. Izraeli po instalon qeverinë e tij më ekstreme të djathtë ndonjëherë, duke ngritur pikëpyetje për të ardhmen e përmirësimit të marrëdhënieve midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, por pa efekte të dukshme në këto marrëdhënie deri më tani. Kupa e Botës FIFA në Katar ka tërhequr vëmendjen jo vetëm të sportdashësve, por edhe të vëzhguesve të anës politike dhe implikimeve të mundshme të saj në marrëdhëniet mes shteteve arabe të Gjirit dhe të tjerëve, shkruan Pillar.
Një pjesë e kontekstit për të gjitha sa më sipër është “rifokusimi” i vëmendjes i SHBA-së i shumëpërfolur, por asnjëherë i paarritur në të vërtetë nga Lindja e Mesme në Azinë Lindore. Pjesa e dytë është gjendja e bllokuar e diplomacisë në lidhje me ringjalljen e Planit të Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit (JCPOA), i njohur ndryshe si marrëveshja bërthamore e Iranit.
Një tendencë universale
Tendenca për të mbiinterpretuar ngjarjet e fundit është universale. Kjo tendencë vjen pjesërisht nga ajo që psikologët e quajnë efekti i fundit. Ajo gjithashtu vjen nga nevoja e analistëve për të komentuar diçka, dhe lajmet u japin atyre të dhëna se çfarë mund të jetë. Në këtë rast, interpretimi i tepërt i këtyre artikujve mund të çojë në pretendime të diskutueshme se Kina pretendohet se po merr anë në rivalitetin e Lindjes së Mesme, se marrëdhëniet ruso-iraniane po bëhen një aleancë e thellë strategjike dhe se marrëdhëniet izraelito-arabe do të vazhdojnë të zhvillohen me shpejtësi dhe se SHBA janë humbësit më të mëdhenj në gjithë këtë.
Çdo hipotezë e një riorganizimi të madh që po zhvillohet në rajon, gjen shpejt në mospërputhje – si një lëvizje e gabuar në një enigmë tangram, ku një përshtatje e dukshme në një pjesë të sipërfaqes së lojës çon në mungesë përshtatjeje në një tjetër. Për shembull, një vizion i shtrirjes në të cilin kampi izraelit-GCC përballet me kampin ruso-iranian duhet ende të shpjegojë dëshirën e fortë të Izraelit për të mbajtur marrëdhënie të mira me Rusinë. Kjo dëshirë është e motivuar kryesisht nga Izraeli, i cili dëshiron të vazhdojë të godasë objektivat në Siri pa u ndëshkuar dhe nënvizon hezitimin e Izraelit për të ofruar ndonjë mbështetje të rëndësishme për Ukrainën ndërluftuese, sipas The National Interest.
Konsideratat afatshkurtra, ngjarjet jashtë rajonit dhe nganjëherë konsideratat politike të brendshme luajnë të paktën një rol të rëndësishëm në lajmet që dalin nga Lindja e Mesme sa çdo gjë që mund të përshkruhet si një rishikim i plotë i gjeopolitikës së rajonit.
Thellimi i marrëdhënies
Vizita e Xi në Arabinë Saudite ishte pjesë e përpjekjeve të Kinës për të thelluar marrëdhëniet me arabët e Gjirit, por gjithashtu një mundësi e mirëpritur për presidentin kinez, i cili ka kaluar pjesën më të madhe të pandemisë COVID-19 në Kinë, për të demonstruar mjeshtërinë e tij jashtë shtetit mes protestave në lidhje me COVID-19 -19 dhe problemet në atdhe.
Ajo deklaratë e përbashkët e Kinës dhe GCC ishte, në shikim të parë, e butë dhe e paanshme në lidhje me ishujt e Gjirit, duke thënë vetëm se mosmarrëveshja duhet të zgjidhet përmes negociatave dypalëshe në përputhje me të drejtën ndërkombëtare. Irani e kundërshtoi deklaratën sepse, si shumë shtete të tjera që kontrollojnë territorin e diskutueshëm, pretendon në propagandë se nuk ka asnjë mosmarrëveshje dhe se ishujt janë me të drejtë iranianë. Madje ka arsye për të besuar se Kina ende dëshiron marrëdhënie të gjera në të dyja anët e Gjirit. Irani ishte furnizuesi kryesor i Kinës me naftë dhe importuesi i mallrave kineze. Vetëm vitin e kaluar, Kina dhe Irani nënshkruan një “marrëveshje strategjike” 25-vjeçare.
Për Rusinë, pothuajse gjithçka këto ditë sillet rreth luftës së saj në Ukrainë dhe ajo luftë nuk do të zgjasë përgjithmonë, shkruan Pillar. Forma e marrëdhënieve të saj me Iranin, duke përfshirë blerjen e atyre dronëve, është aktualisht një efekt anësor i përpjekjeve të Rusisë për të shpëtuar fushatën e saj të pafat ushtarake, sesa ndonjë rimendim strategjik i politikës së Moskës në Lindjen e Mesme. Marrëdhëniet ruso-iraniane kanë qenë gjithmonë një përzierje komplekse konflikti dhe bashkëpunimi dhe ka të ngjarë të mbeten të tilla.
Sa i përket JCPOA-së, mospërhapjes bërthamore dhe diplomacisë amerikane të lidhur me të, këtu lëvizjet afatshkurtra dhe politika e brendshme kanë qenë ndikimet kryesore. Asnjë nga ajo që po ndodh sot në frontin bërthamor të Iranit, i cili po i afrohet një krize të përhapjes, nuk do të ndodhte nëse Donald Trump, i vendosur për të zhbërë ndonjë gjë të rëndësishme që bëri Barack Obama, nuk do të kishte shkelur marrëveshjen e vitit 2018.
Gjeopolitika e përgjithshme e Lindjes së Mesme nuk ka ndryshuar ndjeshëm gjatë viteve të fundit dhe nuk është gati të ndryshojë ndjeshëm në muajt në vijim. Kjo pamje rajonale përmban rivalitete të bazuara pjesërisht në ndarjet etnike dhe fetare, por gjithashtu pasqyron ambiciet ndonjëherë destabilizuese të liderëve individualë (si sundimtari saudit Mohammed bin Salman) ose konfliktet e mëparshme (si aleanca Iran-Siri, e cila është pjesërisht një trashëgimi e rivalitetet e të dyja palëve me regjimin irakian të Sadam Huseinit).
Shkëputje e rëndësishme
Ka ende shkëputje të konsiderueshme midis sundimtarëve dhe njerëzve që ata sundojnë. Protestat e fundit popullore në Iran janë tema më e shpeshtë e titujve në këtë drejtim, por një shkëputje e tillë ekziston edhe në anën tjetër të Gjirit, si p.sh. mes regjimit sunit dhe shumicës së nënshtruar shiite në Bahrein, me shtetet e tjera autoritare Arabe të Gjirit që mbyllin një sy ndaj shtypjes ose e përjetësojnë atë me forcë.
Ekziston edhe konflikti i pazgjidhur izraelito-palestinez. Pavarësisht nga përpjekjet e Izraelit për të hequr konfliktin nga vetëdija e botës (me bashkëpunimin, të inkurajuar me vend, të disa regjimeve arabe të Gjirit), çështja vazhdon të prekë njerëzit. Deklaratat e forta solidariteti me palestinezët në Kupën e Botës dhanë prova të fundit për këtë.
Pamja e përfshirjes së forcave të jashtme gjithashtu nuk ka ndryshuar rrënjësisht. Rusia, megjithë sanksionet dhe sikletin e lidhur me agresionin e saj kundër Ukrainës, vazhdon të demonstrojë ekspertizë në trajtimin e të gjitha palëve të konfliktit në Lindjen e Mesme, nga Izraeli në Iran dhe shumë në mes. Vizita e fundit e Xi është pjesë e përpjekjeve të Kinës për të imituar rusët me një politikë të gjithanshme në Lindjen e Mesme. Turqia është një tjetër fuqi aktive e jashtme, megjithëse politika e saj është e kufizuar duke mos qenë plotësisht jashtë dhe duke pasur shqetësime të veçanta për aktivitetin kurd në Siri dhe Irak, si dhe konsiderata ideologjike në lidhje me lidhjet e partisë në pushtet me Vëllazërinë Myslimane.
SHBA ka qenë dhe vazhdon të jetë, ndoshta fuqia e jashtme më e vetëpërmbajtur në marrëdhëniet e saj me rajonin. Vetëpërmbajtja është e lidhur me politikën e brendshme dhe trashëgiminë e konflikteve të kaluara dhe manifestohet veçanërisht në mbështetjen e pakushtëzuar për Izraelin dhe armiqësinë e pakushtëzuar ndaj Iranit, sipas Pillar.
Politika e kujdesshme e SHBA-së ndaj Lindjes së Mesme në muajt dhe vitet në vijim nuk duhet të bazohet në parashikimet e ndryshimit të gjeopolitikës në rajon. Në vend të kësaj, ajo mund të përfshijë zbatimin e mësimeve që duhet të ishin mësuar vite më parë. Një nga këto mësime është se nëse SHBA dëshiron të zgjerojë ndikimin e saj, duhet të imitojë rusët (dhe tani kinezët) duke bërë biznes me të gjithë në vend që ta shohin Lindjen e Mesme si të ndarë ashpër në miq dhe armiq. Mësimi i dytë është se megjithëse ka arsye të mira që SHBA të mbetet e përfshirë në rajon, kjo përfshirje nuk duhet të marrë format shumë të militarizuara që kanë sjellë shterim të madh burimesh dhe llojin e stanjacionit që i ka bërë njerëzit të dëshirojnë një “strumbullar”. Kinezët nuk e kombinojnë diplomacinë e tyre aktive dhe me bazë të gjerë me barrën e rëndë të sigurisë në Lindjen e Mesme, dhe as SHBA. /tesheshi.com/
