A janë anëtarët e NATO-s të përkushtuar ndaj nenit 5?

İbrahim Karataş*

Raportet e inteligjencës tregojnë se Rusia se së shpejti mund të pushtojë Ukrainën pasi Moska po vazhdon shtrimin e pranisë ushtarake përgjatë kufirit ukrainas. Vlerësohet se 100,000 trupa ruse të pajisura me armë të avancuara janë duke pritur në kufi për të pushtuar vendin. Kjo për shkak se presidenti rus Vladimir Putin e sheh anëtarësimin e mundshëm të Ukrainës në NATO si një vijë të kuqe, duke argumentuar se kjo kërcënon sigurinë kombëtare të vendit të tij. Nuk është sekret fakti që fuqitë perëndimore mbështetën Ukrainën kundër Rusisë gjatë dhe pas protestave të 2014-ës. Megjithatë, mundësia e Ukrainës për t’u bërë anëtare e NATO-s është në rrezik pasi anëtarët e tjerë nuk janë të etur për ta pranuar vendin në aleancë. Nga ana tjetër, thirrja e Putinit ndaj NATO-s që të tërheqë armët e saj nga Evropa Lindore do të jetë e vështirë të pranohet pasi do të lëkundë besimin e vendeve anëtare në rajon.

Ndërkohë, konflikti Rusi-Ukrainë është bërë një test lakmusi i angazhimit të anëtarëve ndaj nenit 5 të traktatit themelues të NATO-s. Në dekadën e fundit, i gjithë vëmendja ishte te Turqia për sa i përket besnikërisë ndaj NATO-s. Qeveria turke u akuzua se u distancua nga aleanca dhe u afrua më shumë me Rusinë, veçanërisht pas blerjes së raketave S-400. Përveç akuzave, industria turke e mbrojtjes u përball me embargo të deklaruara (dhe të padeklaruara) nga aleatët e saj.

Terrorizmi dhe aleanca

Megjithatë, në kundërshtim me pretendimet, pala turke u shpreh se qëndrimi kundërshtues i aleatëve të saj e detyroi atë të blinte sisteme të mbrojtjes ajrore të prodhimit rus. Kujtojmë se qeveria turke ankohej vazhdimisht për pengesën që Shtetet e Bashkuara kishin vënë për shitjen e raketave Patriot, dronëve, municioneve dhe madje edhe armëve. Për më tepër, marrëdhëniet me SHBA-në arritën në nivelin më të ulët historik kur administrata amerikane shpalli SDF-në, një grup ombrellë i dominuar nga dega siriane e organizatës terroriste PKK, YPG, si aleat. Duke parë që grupi përmendet si “aleati i SHBA-së SDF (YPG)” në media dhe kundërshtimi i vendit ndaj luftës së Turqisë me terrorizmin për shkak të aleancës SHBA-YPG, e lëndoi thellë popullin turk.

Për fat të mirë, sa e vlefshme është Turqia për NATO-n duket se kuptohet sot. Pak njerëz e banalizojnë rolin e Turqisë në NATO dhe përgjithësisht pajtohen se Turqia nuk ka aleancë me Rusinë. Për më tepër, pranohet se Turqia mund të luajë një rol kyç në zgjidhjen e përçarjes midis dy vendeve armiqësore.

Sjelljet kontradiktore të disa anëtarëve të NATO-s, veçanërisht Gjermanisë, ndihmuan në demonstrimin e qartë të rëndësisë së Turqisë. Shumë njerëz u tronditën kur dëgjuan se Gjermania nuk do t’i jepte armë Ukrainës dhe nga fjalët e shefit të marinës gjermane: “A është vërtet Rusia e interesuar të ketë një rrip të vogël të tokës së Ukrainës? Jo. Apo ta integrojë atë në vend? Jo, kjo është e pakuptimtë. Putini ndoshta po ushtron presion sepse e di se mund ta bëjë këtë dhe ai e di se kjo e ndan Bashkimin Evropian … Ajo që ai (Putini) me të vërtetë dëshiron është respekti.”

Pasi është dëshmitar i politikës së Gjermanisë ndaj Rusisë, njeriu në mënyrë të pashmangshme kujton se gjermanët ishin në frontin kundërshtar kundër Perëndimit gjatë të dy luftërave botërore, por jo përkrah Rusisë. A mund të ketë një divergjencë midis pjesës tjetër të Perëndimit dhe Gjermanisë? Megjithatë, ndoshta jo, ngurrimi i Berlinit për të besuar në NATO është mjaft i turpshëm. Përveç Gjermanisë (dhe Francës), Kroacia gjithashtu njoftoi se do të tërheqë të gjitha trupat nga NATO në rast të një lufte midis Rusisë dhe Ukrainës. Ne gjithashtu e dimë se përgjigja e SHBA-ve ndaj një pushtimi të mundshëm nuk do të jetë më shumë se sa sanksione ekonomike, të cilat nuk do të kenë një ndikim të madh.

‘Një për të gjithë, e të gjithë për një’

Duket se kërcënimi rus nuk i ka bashkuar anëtarët e NATO-s siç pritej. Dikush kujtohet me të vërtetë se Ukraina nuk është anëtare e NATO-s. Megjithatë, deklaratat e disa shteteve anëtare tregojnë se motoja “një për të gjithë, e të gjithë për një” nuk duket se hyn në lojë nëse një armik nuk sulmon disa anëtarë të NATO-s ose të gjithë ata. Me fjalë të tjera, vendet e vogla të Evropës Lindore duhet të shqetësohen vërtetë për qëndrimin e disa vendeve anëtare të përmendura më sipër.

Rasti ukrainas gjithashtu zbardh politikën e jashtme të besueshme të Turqisë, të cilën ajo e ndjek me këmbëngulje pavarësisht qasjes së saj jokonformiste. Administrata amerikane dhe anëtarët e tjerë të NATO-s duhet t’i rishikojnë politikat e tyre kundër Turqisë dhe të mbështesin qeverinë turke në rajon. Ata mund të fillojnë me heqjen e embargove ndaj industrisë turke të mbrojtjes. Nëse ata këmbëngulin për të mbajtur të njëjtat politika, shpirtrat e Turqisë sigurisht që do të dërrmohen më tej, ndoshta në një masë të pariparueshme. /tesheshi.com/

*Autori ka PhD në Marrëdhëniet Ndërkombëtare.