Akio Morita dhe Masaru Ibuka nuk e pëlqyen kurrë luftën. Të dy e përmendën atë në librat që shkruan kur u bënë të famshëm. Megjithatë, ata e kuptuan se Lufta e Dytë Botërore ishte arsyeja pse u takuan dhe filluan një miqësi të fortë, e cila i çoi ata në majën e botës. Dyshja që krijoi SONY-n, një nga kompanitë kryesore në botë që merret me teknologji të lartë, është përkufizimi i asaj që njerëzit e quajnë “të papërshtatshëm”. Ibuka ishte i rezervuar, i heshtur, me një aureolë gjenialiteti që e rrethonte që nga vitet e adoleshencës. Morita ishte i shoqërueshëm, humoristik dhe bisedues deri në pikën e keqkuptimit. Përveç kësaj, ata kishin 13 vjet diferencë moshe. Dhe ata lindën pothuajse në skajet e kundërta të Japonisë. Si u morën vesh këta të dy dhe si e ndërtuan këtë kolos nga hiçi?
Takimi në Luftën e Dytë Botërore
Të dy shërbyen në marinën japoneze, por jo në anijet e vijës së frontit. Si shkencëtarë dhe shpikës të shquar që në atë kohë, ata morën pjesë në programe kërkimore sekrete për bomba të drejtuara nga nxehtësia dhe sensorë infra të kuqe.
Incidenti që theu akullin midis tyre dhe i bëri të pandashëm ishte kur një radio që luante muzikë u prish dhe që ata e kishin në dhomë për t’u çlodhur gjatë takimeve të gjata. Morita u ngrit dhe tha me humor se ishte… turp për shkencëtarë kaq të shquar që të mos ishin në gjendje të riparonin një radio, ai e mori përsipër dhe e vuri në punë brenda pak minutash.
Miqësia e tyre e gjatë, sigurisht, bazohej në vlerësim dhe respekt të ndërsjelltë. Ibuka e përshkroi atë në mënyrë të përsosur: “Ne ia lamë njëri-tjetrit përgjegjësitë në të cilat ai ishte më i miri.” Ai iu përkushtua çështjeve teknike dhe Morita zbuloi rolin e tij si… një ndërtues urash midis shkencës dhe nevojave të tregut.
Ibuka lindi më 11 prill 1908 në Nikko, në jug të vendit. Babai i tij vdiq herët dhe gjyshi i tij mori përsipër kujdesin e tij. Ai studioi inxhinieri në Universitetin e famshëm Waseda, ku kishte fituar tashmë një çmim në Paris në vitin 1933 për një pajisje ndriçimi neoni. Ai u përshkrua si një “student shpikës gjenial”. Përpara ushtrisë, ai punoi në Laboratorin Foto-Kimik, duke përpunuar filmin.
Akio Morita, nga ana tjetër, lindi më 26 janar 1921 në veri, në Nagoya. Ai vinte nga një familje prodhuesish sake që kishin vepruar që nga viti 1665. Si i parëlinduri, ai ishte i destinuar të merrte përsipër biznesin familjar, por u bë e qartë që në fillim se ai kishte interesa të tjera. Babai i tij bëri… gabimin duke i blerë një gramafon elektronik dhe kjo ishte shkas për hyrjen e tij në botën e elektronikës.
Aventura e tyre e përbashkët filloi në vitin 1945. Ibuka hapi një punishte të vogël radioje në dyqanin e rrënuar Shirokiya. Pak më vonë, Morita pa në gazetë aktivitetin e të njohurit të tij nga ushtria, dhe për të kjo ishte një lloj thirrjeje. Ai braktisi traditën familjare, mori atë që mundi të mblidhte me para në dorë nga i ati (190,000 jen, një shumë e nevojshme) dhe iku në Tokio. Ibuka i rezervuar ngurroi në fillim, por përfundimisht pranoi të bashkëpunonte.
Ata themeluan kompaninë Tokyo Tsushin Kogyo (Totsuko) me rreth 20 inxhinierë në këtë punishte modeste. Mungesa e burimeve u dha frymëzim. Ata madje shkuan aq larg sa krijuan filma të bërë nga letër poligrafi (!), mbi të cilën vunë hidroksid hekuri që shkrihej në një tigan, dhe folën për filma të punuar me dorë që pikturoheshin me furça me qime rakunësh. Me këto alkimi ata ndërtuan magnetofonin e parë funksional.
Eksperimentet e para nuk ishin gjithmonë të suksesshme. Dihej që Ibuka ndërtoi një qilim elektrik “të ngrohur”, i cili nuk doli në treg (megjithatë, kompania e tyre ishte e para që lançoi batanije elektrike vite më vonë). Eksperimentet ishin të ndryshueshme, shpesh kishte fatkeqësi, madje edhe lëndime të lehta, por në vend që të zhgënjeheshin, dy miqtë u bënë më kokëfortë.
Një zhvillim i rëndësishëm
Ibuka, gjatë një udhëtimi në SHBA në vitin 1952, kontaktoi Bell Labs dhe siguroi një licencë botërore për të përdorur tranzistorë në Japoni. Në vitin 1953, Morita nënshkroi marrëveshjen teknologjike dhe dy vjet më vonë TR-55 u bë radioja e parë me tranzistorë në Japoni.
Morita këmbënguli që të quhej “i lëvizshëm” dhe se mund të futej edhe në xhep. Një nga legjendat që shoqëron vitet e para të SONY-t është se shumë kompani veshjesh në vend prodhonin bluza me xhepa më të mëdhenj në lartësinë e gjoksit, në mënyrë që të mund të vendosnin radion.
Në vitin 1957, kompania ndryshoi emrin e saj: Nga Totsuko u bë SONY. Ky nuk është një inicializëm, por një… kompromis midis dy miqve. Ibuka donte një emër “shkencor” (Sonar nga fjala latine për tingull) dhe Morita diçka që mund të kalohej lehtësisht në shoqëritë perëndimore anglishtfolëse, ku ai shpresonte ta përhapte (fjala “sonny” që ai zgjodhi do të thotë “bir” në një përkthim të lirshëm).
Kombinimi i të dyjave i dha jetë emrit tani të njohur dhe ikonik. Që në fillim, SONY donte të projektonte një markë të fortë: Morita refuzoi ofertën e një OEM për të furnizuar 100,000 pajisje me markën e një kompanie tjetër, në një veprim me rrezik të lartë. Nëse do ta kishte pranuar, në thelb do t’i duhej t’i thoshte lamtumirë rrugës së tij autonome. Megjithatë, ai këmbënguli në idenë që produktet duhet të mbanin emrin e vetë kompanisë. Për të raportuar në detaje sukseset e SONY-t do të duheshin vëllime të tëra. Por pikat kryesore të saj ishin lançimi në vitin 1968 i Trinitron TV, një teknologji revolucionare për televizorët me ngjyra, i cili u bë produkti më i suksesshëm në historinë e kompanisë.
Në vitin 1971, SONY lançoi videoregjistruesin e parë me format U-matic dhe në vitin 1979 kasetofonin portativ Walkman TPS-L2, i cili ndryshoi mënyrën se si dëgjojmë muzikë në lëvizje. Një sukses global me mbi 400 milionë pajisje të shitura deri në vitin 2010. Pak më vonë, në vitin 1982, u lançua Sony CDP-101, CD-playeri i parë, dhe në vitin 1994 PlayStation i parë, platforma e lojërave që ka pasur pesë versione deri më tani dhe ka filluar një epokë të re në lojëra. Sigurisht, kompania është zgjeruar në fushat e prodhimit të filmave, telefonisë mobile dhe, në vitet e fundit, inteligjencës artificiale.
Një element tjetër që i bashkonte dy miqtë ishte shqetësimi i tyre për fëmijët dhe edukimin e tyre. Në vitin 1971, Ibuka shkroi librin revolucionar me titullin intrigues “Në çerdhe është vonë”, në të cilin ai argumenton se fëmijët i fitojnë të gjitha njohuritë e tyre që nga lindja deri në moshën tre vjeç. Disa vite më parë (1966), Morita e kishte paraprirë atë me librin po aq intrigues “Mos u merr me notat e shkollës”, në të cilin ai propozoi një sistem arsimor pa nota, në mënyrë që të mos shkaktonte stres tek fëmijët. Sistemi aktual arsimor në Japoni ka përvetësuar shumë elementë të tillë.
Dy miqtë ndërruan jetë me më pak se dy vjet diferencë, pak para mijëvjeçarit të ri. Ibuka kishte dhënë dorëheqjen nga të gjitha pozicionet e tij organike në kompani në vitin 1976, menjëherë pasi mbushi 68 vjeç. Morita mbeti në pozicionin e drejtorit deri në vitin 1993, në moshën 72 vjeç, kur u detyrua të tërhiqej për shkak të një goditjeje në tru që e mbajti të lidhur me një karrocë me rrota për vitet e fundit të jetës së tij. /tesheshi.com/
