Më 29 maj 1453, Kostandinopoja ra në duart e Mehmet Fatihut, një strateg i jashtëzakonshëm ushtrak, pos një udhëheqës shumëdimensional, të cilit nuk i atribuohet as një “krim lufte” apo masakër në popullatë. Ata që emri i tij i tmerron, bizantinët e djeshëm e të sotëm, nuk kanë mundur kurrë t’i ngjisin diç të tillë.
Hagia Sophia, ose Shën Sofia, për gati një mijë vjet ishte një simbol i Ortodoksisë dhe lavdia kurorëzuese e arkitekturës bizantine, deri sa u ble nga sundimtarët e rinj muslimanë të Kostandinopojës e u shndërrua në xhami.
Dhe pas shekujsh si vendadhurimi islam, në vitin 1934, në mes të reformave, Mustafa Kemal Ataturku vendosi që kjo faltore simbol historik i dy qytetërimeve, u kthye në muze. Ky akt synonte të ndante shtetin nga feja, dhe në të njëjtën kohë ta paraqiste Turqinë si trashëgimtare dhe kujdestare të një trashëgimie kulturore botërore. Për dekada të tëra, Shën Sofia ishte një vend admirimi dhe studimi, pavarësisht nga besimi.
Vendimi kishte simbolikë të thellë: ai synonte jo vetëm të minimizonte ndikimin islam në jetën publike, por edhe të lidhte Turqinë me trashëgiminë kulturore botërore.
Por që nga ardhja e Erdoganit në pushtet në vitin 2002, Shën Sofia nisi të shihej sërish me sy osman.
Ndaj, më 10 korrik 2020, Këshilli i Shtetit Turk anuloi vendimin e vitit 1934 dhe hapi rrugën për rikthimin e Shën Sofisë në xhami.
Po atë ditë, Presidenti Erdogan nënshkroi dekretin për përfshirjen e saj në rrjetin e vendeve fetare të Drejtorisë së Çështjeve Fetare. Më 24 korrik, aty u fal namazi i parë muslimane pas 86 vitesh.
Ishte vetë Erdogan që u fal e lexoi Kuran, duke nxitur shumë reagime nga bota. Kjo sepse në këtë akt u lexua rikthimi i dytë i Mehmet Fatihut. /tesheshi.com/
