Me ndikim në rritje pas rimarrjes së rajonit të Nagorno-Karabakut nga separatistët armenë në vitin 2023, Azerbajxhani po përdor lidhjet e tij të ngushta me Izraelin dhe Turqinë për të lehtësuar tensionet midis armiqve rajonalë në Siri.
Këshilltari kryesor i politikës së jashtme të Azerbajxhanit, Hikmet Hajiyev, konfirmoi se Baku ka pritur më shumë se tre raunde bisedimesh midis Turqisë dhe Izraelit, të cilat veprojnë në Siri për të zvogëluar atë që ata e shohin si kërcënime sigurie.
“Azerbajxhani po bën përpjekje diplomatike për të arritur një marrëveshje,” u tha Hajiyev gazetarëve turq në Baku gjatë një vizite të organizuar nga Këshilli Global i Shtypit me seli në Stamboll. “Si Turqia ashtu edhe Izraeli na besojnë.”
Siria Veriore kërcënon Ankaranë
Pasi lëvizja rebele HTS rrëzoi Presidentin sirian Bashar al-Assad, me miratimin e Turqisë, në Izrael u shfaqën shqetësime për sigurinë. Që atëherë, ajo ka kryer qindra sulme thellë brenda Sirisë, më e fundit të premten, gjoja për të parandaluar që armët e përparuara të bien në duart e autoriteteve të reja siriane që i sheh si një kërcënim.
Izraeli e ka akuzuar Ankaranë se po kërkon ta kthejë Sirinë në një protektorat turk, duke rritur frikën e konfliktit. Si një aleat i ngushtë dhe partner strategjik i Turqisë, Azerbajxhani është rreshtuar vazhdimisht me Ankaranë në çështjet kryesore ndërkombëtare, përfshirë çështjen siriane.
Por ai gjithashtu ka marrëdhënie të mira me Izraelin – i cili varet shumë nga nafta azere dhe është furnizuesi kryesor me armë i Bakusë. Dhe tani Baku, i cili ka vendosur kontakte me sundimtarët e rinj sirianë, po zhvillon diplomaci të qetë duke lehtësuar bisedimet teknike midis Turqisë dhe Izraelit.
“Ne jemi të suksesshëm nëse të dy palët bien dakord për një model të përbashkët që respekton shqetësimet e njëra-tjetrës”, tha për AFP-në Farid Shafiyev, president i Qendrës për Analizën e Marrëdhënieve Ndërkombëtare me seli në Baku. “Siria, dhe veçanërisht pjesët e saj veriore, përbëjnë një shqetësim sigurie për Turqinë për shkak të pranisë së grupeve të armatosura, veçanërisht luftëtarëve kurdë”, shtoi ai.
Turqia dëshiron të kontrollojë Sirinë veriore, por edhe “të ketë një prani më të fortë” rreth bazave ajrore të Palmirës dhe T4 për të siguruar sigurinë rreth Damaskut, tha ai.
Dërgesat e naftës në Izrael
Marrëdhëniet turko-izraelite janë tendosur nga lufta e Izraelit në Gaza, dhe Ankaraja këmbëngul se bisedimet janë vetëm teknike.
“Për sa kohë që lufta në Gaza vazhdon, Turqia nuk do të normalizojë marrëdhëniet me Izraelin”, tha një zyrtar i lartë turk për AFP-në në kushte anonimiteti.
Turqia ka pezulluar tregtinë me Izraelin për shkak të luftës në Gaza. Por disa figura të opozitës turke e kanë kritikuar Ankaranë, duke argumentuar se tregtia ka rifilluar, veçanërisht dërgesat e naftës përmes tubacionit Baku-Tbilisi-Ceyhan që sjell naftën azere në portin jugor të Ceyhan për eksport në Izrael.
Ministria e Energjisë e Turqisë i hodhi poshtë pretendimet si “krejtësisht të pabazuara”.
Zyrtari azerbajxhanas Hajiyev thotë se Baku ka marrë mbështetje të vlefshme nga Izraeli gjatë konfliktit të Karabakut, por duket se ngurron të komentojë mbi çështjen e naftës, raporton AFP.
“Ne blemë armë nga Izraeli gjatë luftës, ne paguam për to (dhe) Izraeli na ofroi mbështetje diplomatike… Nafta azere vjen në Ceyhan, por sapo ngarkohet në anije që lundrojnë në det të hapur, nuk mund ta kontrollosh destinacionin e saj përfundimtar”, tha ai. “Këto janë rregullat e tregut botëror të naftës.”
Roli strategjik
Në lehtësimin e dialogut midis Turqisë dhe Izraelit për Sirinë, Azerbajxhani po luan një “rol strategjik”, tha Zaur Mamadov, president i Klubit të Mendimtarëve Politikë të Bakusë.
“(Kjo) pasqyron ndikimin në rritje të Azerbajxhanit si ndërmjetës… midis aktorëve rajonalë”, shtoi ai.
Azerbajxhani zhvilloi dy luftëra me Armeninë për kontrollin e rajonit të diskutueshëm të Karabakut – njëra në vitet 1990 dhe tjetra në vitin 2020 – përpara se të arrinte të kapte të gjithë zonën në një ofensivë 24-orëshe në shtator 2023. Baku tani po përpiqet të normalizojë marrëdhëniet me Jerevanin – gjë që, nëse do të ketë sukses, do të ishte një hap i madh përpara në një rajon ku lojtarët kryesorë, përfshirë Rusinë, janë në konflikt.
Analisti turk Serkan Demirtas beson se Azerbajxhani ndërhyri për të parandaluar një konflikt të mundshëm midis Turqisë dhe Izraelit për shkak të shqetësimeve të tyre kontradiktore të sigurisë në Sirinë pas Asadit.
“Një konflikt midis dy aleatëve më të mirë në rajon është një situatë që Azerbajxhani nuk e dëshiron aspak”, tha ai. “Informacionet e reja tregojnë se është bërë përparim. Kjo tregon ndikimin në rritje të Azerbajxhanit të pasur me hidrokarbure në rajon pas luftës së Karabakut.” /tesheshi.com/
